مجله راپیدی/قزوین در گذشته بالغ بر ۱۴۷ آب انبار شناسنامه دار در شهر قزوین وجود داشت. آب انبارهایی که قزوین را به شهر آب انبارهای ایران شهره کرده بود. در این گزارش به بررسی آب انبارهای شهر قزوین و چرایی وجود آب انبار در این شهر پرداختیم.
آب انبار یکی از شاهکارهای معماری ایرانی است که برای تأمین آب شیرین جهت آشامیدن با یک معماری قابل توجه ساخته می شد. این مکان درگذشته با نام های مختلفی از جمله برکه هود (حوض) اومبار در ایران شناخته شده بود.
از زمان قدیم بسیاری از مناطق همچون قزوین با مشکل تأمین آب بخصوص آب آشامیدنی برای فصول گرم تر سال مواجه بودند. بنابراین ساخت آب انبار جهت ذخیره آب شیرین یکی از بهترین و کارآمدترین راه ها برای مواجهه با این بحران بود.
نحوه ساخت آب انبار
آب انبارها در واقع حوضچه یا برکه های سرپوشیده ای هستند که محلی مناسب برای جمع آوری آب برای فصول گرم سال محسوب می شوند. این بناها معمولاً در زیر زمین ساخته شده و ساختار آنها بگونه ای بوده است که علاوه بر خنک نگه داشتن آب از آلودگی و بخار شدن آن نیز جلوگیری کنند.
مخزن خزینه یا تنوره در آب انبار
مهمترین قسمت در یک آب انبار مخزن خزینه یا تنوره آن است. خزینه در واقع مخزن اصلی آب انبار است که در عمق زمین ساخته شده و شکل ظاهری آن استوانه ای مکعبی یا هشت ضلعی است.
مهمترین دلیل ساخت مخزن در اعماق زمین ایجاد مقاومت برای تحمل فشار وارده از آب بر دیواره ها است. همچنین برای ایجاد مقاومت بیشتر در مخزن معمولا کف آن را با لایه ای از سرب می پوشاندند.
سردر
سردر در واقع ورودی اصلی آب انبار و یک مسیر پلکانی از جنس آجر است که با کاشی کاری سنتی و مقرنس کاری تزیین شده است. در بالای مسیر ورودی به آب انبار معمولاً یک لوح یا کتیبه نصب شده که مشخصات سازنده و یا اطلاعات دیگر این بنا را بر روی آن می نوشتند. محل دسترسی به آب انبار در مناطق شهری و روستایی به صورت پلکانی و در مناطق صحرایی بصورت یک مسیر شیبدار بوده است.
پاشیر
پاشیر یک شیر بزرگ از جنس برنج بوده که دسترسی به آب مخزن را راحت تر می کرد. در محل نصب این شیر معمولاً سکوهایی به شکل مربعی بودند که دارای با تزپینات خاصی است. این سکوها احتمالاً محلی برای نشستن افراد بوده همچنین در این محل قسمتی برای هرز آب نیز وجود داشته تا با عبور دادن آب مانع از تجمع آن شود.
بادگیر
همانطور که قبلا گفته شد یکی از کاربردهای آب انبار خنک نگه داشتن آب بوده است. به همین منظور از روش های مختلف از جمله نصب بادگیر در این محل برای خنک نگه داشته آب استفاده می شده است. بادگیرها در اشکال مختلف مکعب منشور هشت ظلعی خرطومی یا استوانه ای و معمولاً در دیوارها و حاشیه طاق ساخته و تعبیه می شدند.
معرفی آب انبارهای قزوین
به گزارش مجله راپیدی آب انبار آبگوشی ها در محله خندق بار سمساره کوچه آب انبار آقا در محله دباغان کوچه مرحوم آقا میر عبدالصمد آب انبار آقا بالا در محله پنبه ریسه گذر گلبینه کوچه پیر آب انبار آقا حسن نایب در گذر صوفی محله سوق الاغنام آب انبار آقادایی در محله خندوق بار نزدیک دروازه خندوق بار آب انبار آغاسی در محله خیابان کوچه مسجد شیخ الاسلام آب انبار آقا سید حسینی قدیم در محله سکه شریحان آب انبار آهنی ها در محله قملاق که وصل به خانه حاجی محمد آهن فروش است تعدادی از آب انبارهای قزوین است.
آب انبار انصاری در سلامگاه شاهزاده حسین (ع) کوچه انصاری آب انبار اخوان در محله قملاق کوچه اعتماد آب انبار ارجمندی در محله گوسفند میدان و کوچه فرامرز آب انبار امامزاده علی (ع) در محله پنبه ۳ جنب امامزاده علی (ع) آب انبار امین خاتون در محله پنبه ریسه و کوچه ملک آباد آب انبار باروتی ها در خیابان سعدی و کوچه شیرین آباد آب انبار بزرگ و کوچک در محله گوسفند میدان گذر سرکلک و کوچه تاکستانی ها آب انبار پاشا در محله درب کوشک و کوچه حدادها آب انبار پالاندوس ها در خیابان تبریز از دیگر آب انبارهای معروف قزوین بوده است.
آب انبار پنجه علی یکی از بزرگترین آب انبارهای شهر قزوین بوده است این آب انبار در محله سکه شریحان و متصل به مسجد و مکتبخانه پنجه علی بانی این آب انبار حاجی رمضان نامی بوده است و یک کتیبه منظوم به خط نستعلیق دارد که در روی سنگ مرمر جک شده است.
آب انبار جنب مسجد جامع کبیر از دیگر آب انبارهای بزرگ و مهم قزوین بوده که مقابل جلوخان و در جهت شمالی مسجد جامع سر کوچه واقع است. بانی این بنا علی خان از امرای لشکری دوران شاه سلیمان صفوی بوده است. قدمت این آب انبار به سده یازدهم هجری برمی گردد. این آب انبار نیز همچون سایر موارد دارای کتیبه ای به خط نستعلیق روی سنگ مرمر است که در تعمیرات اخیر قسمت هایی از کتیبه آن شکسته و از بین رفته است.
آب انبار حاج بابای شیشه گر یکی دیگر از نمونه های معروف در محله قملاق است. این آب انبار در نزدیکی منزل خطیب ها واقع است.
آب انبار حاج کاظم یکی از زیباترین نمونه های این ابنیه در قزوین است که در نهایت عظمت و کمال ظرافت با ۴۰ پله سنگی تراش خورده و شیر و چهار بخارکش در خارج بنا ساخته شده است. بانی این آب انبار همانطور که از نامش پیداست حاجی کاظم کوزه پز بوده که در سال ۱۲۵۶ قمری بنا شده است.
آب انبار حکیمی ها در محله راه چمن وگذر تنور سازان قرار دارد که بانی آن حاج میرزا حکیم است. در تاریخ ۱۲۴۴ هجری قمری ساخته شده و همچون سایر موارد دارای کتیبه ای سفید با کاشی های بنفش دارد که مزین به شعری است که جوهری شاعر معروف رثائی آن را سروده است.
آب انبار خان در کوی قوی میدان و متصل به مدرسه ای به نام خان در جنوب خیابان رشت ساخته شده که بانی آن مرحوم ملاوردی خان از خان های نامی قزوین بوده است. این آب انبار در سال ۱۱۷۷ قمری بنا شده و در سال ۱۲۵۱ مرمت شده است.
آب انبار سردار بزرگ ترین آب انبار تک گنبدی ایران است که در سال ۱۲۲۷ هجری قمری در محله راه ری قزوین ساخته شد. این آب انبار سردری بلند با قوس جناغی دارد که با ۴۸ پله سنگی دارد. این بنا در تاریخ هشتم شهریور ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۳۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و در آن امروزه به روی گردشگران باز است. مصالح به کار گرفته در بنای آب انبار بزرگ شفته آهک با روکش ساروج با قطری حدود سه متر است.
پایان خبر مجله راپیدی
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "قزوین شهر آب انبارها – مجله راپیدی" هستید؟ با کلیک بر روی فرهنگ و هنر، ممکن است در این موضوع، مطالب مرتبط دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "قزوین شهر آب انبارها – مجله راپیدی"، کلیک کنید.