همه چیز راجبه نحوه آبیاری و تست تشنگی گیاهان آپارتمانی

همه ی ما اون لحظه رو تجربه کردیم؛ خیره شدیم به گلدون هامون و با خودمون گفتیم : “نکنه تشنه شه؟ نکنه زیادی آب دادم؟ اصلاً کی باید به این زبون بسته ها آب بدم؟” باغبونی یه جورایی مثل بچه داریه فقط بچه هامون به جای گریه برگ هاشون رو آویزون می کنن.

نگران نباش دوست من، با تهران گرین همراه شو تا در این مقاله با هم راز و رمزهای آب دادن به گیاهان رو یاد بگیریم اونم نه به زبون کتابی و سخت بلکه جوری که انگار داری با یه دوست باغبون حرف می زنی. می خوایم هم اطلاعات درست و حسابی بهت بدیم هم کلی پیشنهاد باحال و خودمونی که به کارت بیاد. پس کمربندها رو ببند که می خوایم وارد دنیای هیجان انگیز (بله هیجان انگیز! باغبونی خیلی هم هیجان انگیزه!) آبیاری گیاهان بشیم.

چرا آب دادن به گیاهان اینقدر مهمه؟ (مگه بدون آب هم می شه زندگی کرد؟!)

خب اول از همه بذار یه سوال خیلی ساده ازت بپرسم : خودت چند روز می تونی بدون آب زنده بمونی؟ مطمئنم جوابش رو می دونی! گیاه ها هم دقیقاً مثل ما آدما برای زنده موندن و سرحال بودن به آب نیاز دارن. آب فقط یه نوشیدنی خوشمزه برای گیاه بیچاره نیست بلکه یه عالمه کار مهم دیگه هم براش انجام می ده :

• انتقال غذا : آب مثل یه پیک موتوریه که مواد مغذی رو از خاک به تمام قسمت های گیاه می رسونه. بدون آب گیاه گرسنه می مونه و رشدش متوقف می شه.
• خنک کردن گیاه : تو روزهای گرم تابستون گیاه با تعریق (بله گیاه ها هم عرق می کنن!) خودش رو خنک می کنه. آب به تبخیر کمک می کنه و دمای گیاه رو پایین نگه می داره.
• استحکام و ایستادگی : آب باعث می شه سلول های گیاهی پر آب بشن و گیاه بتونه صاف و محکم بایسته. وقتی گیاه آب کافی نداشته باشه برگ هاش پژمرده و آویزون می شن. انگار که بادش خالی شده باشه!
• فتوسنتز : شاید اسم فتوسنتز رو تو کتاب های علوم دوران مدرسه یادت باشه. فتوسنتز همون فرایندیه که گیاه با استفاده از نور خورشید آب و دی اکسید کربن غذا درست می کنه. آب یکی از مواد اولیه اصلی این فرایند حیاتیه.

پس دیدی آب چقدرررر مهمه؟ آب برای گیاه مثل بنزین برای ماشینه. بدون بنزین ماشین راه نمی ره بدون آب هم گیاه زنده نمی مونه!

زبون بی زبونای تشنه : نشونه های گیاه تشنه چیان؟ (زبان گیاهان رو یاد بگیر!)

حالا که فهمیدیم آب دادن به گیاه ها چقدر حیاتیه بریم سراغ اصل مطلب : از کجا بفهمیم گیاهمون تشنه شه؟ خوشبختانه گیاه ها یه زبون مخصوص به خودشون دارن که اگه یکم دقت کنیم می تونیم حرفاشون رو بفهمیم. اینجا چند تا از مهم ترین نشانه های گیاه تشنه رو با هم مرور می کنیم :

• برگ های پژمرده و آویزون : این واضح ترین نشونه ست. وقتی برگ های گیاه شادابی و طراوتشون رو از دست می دن و به سمت پایین خم می شن یعنی دارن داد می زنن “آب می خوام!”. البته حواست باشه بعضی وقتا پژمردگی می تونه نشونه ی آبیاری بیش از حد هم باشه! گیج شدی؟ نگران نباش جلوتر بهت می گم چطور این دو تا رو از هم تشخیص بدی.
• خشکی سطح خاک : یه نگاهی به سطح خاک گلدون بنداز. اگه خاک خشک و ترک خورده به نظر می رسه احتمالاً گیاه تشنه ست. البته این نشونه همیشه دقیق نیست چون ممکنه سطح خاک خشک باشه ولی عمق خاک هنوز رطوبت داشته باشه. به خاطر همینه که فقط به سطح خاک نباید اکتفا کرد.
• سبکی گلدون : این یه روش خیلی کاربردیه! گلدون گیاه رو بلند کن و وزنش رو حس کن. اگه گلدون خیلی سبک شده باشه یعنی خاکش خشک شده و آبش رو از دست داده. اگه گلدون سنگینه یعنی هنوز رطوبت کافی تو خاک وجود داره. این روش با تمرین خیلی دقیق می شه.
• تغییر رنگ برگ ها : بعضی وقتا قبل از اینکه برگ ها پژمرده بشن رنگشون تغییر می کنه. ممکنه برگ ها به رنگ سبز کم رنگ یا حتی زرد متمایل بشن. این نشونه می تونه ظریف تر باشه ولی با دقت می شه بهش پی برد.

نکته مهم : همه ی گیاه ها یه جور نشونه نشون نمی دن. بعضی گیاه ها خیلی زود پژمرده می شن بعضی ها دیرتر. بعضی ها برگ هاشون رو آویزون می کنن بعضی ها فقط رنگشون عوض می شه. برای همین مهمه که با گیاهات رفیق بشی و کم کم یاد بگیری زبون مخصوص خودشون رو بفهمی!

تست انگشت : دوست صمیمی باغبونای خونگی (دستکش ها رو بذار کنار!)

خب حالا که نشانه های تشنگی گیاه رو یاد گرفتیم بریم سراغ یه روش عملی و خیلی ساده برای تشخیص زمان آبیاری : تست انگشت!

باور کن یا نه انگشت های تو بهترین ابزار برای فهمیدن رطوبت خاک هستن. دستکش هات رو دربیار (آره می دونم یکم کثیف کاری داره ولی ارزشش رو داره!) و انگشت اشاره ت رو حدود ۲ تا ۵ سانتی متر توی خاک فرو کن. حالا به حس انگشتت دقت کن :

• خاک خشکه خشکه : اگه خاک کاملاً خشک بود و به انگشتت نچسبید یعنی گیاهت خیلی تشنه ست و باید سریعاً بهش آب بدی. یه لیوان آب خنک براش بریز و حالشو جا بیار!
• خاک یکم مرطوبه : اگه خاک کمی مرطوب بود و یه مقدار جزئی به انگشتت چسبید یعنی هنوز رطوبت کافی تو خاک وجود داره و عجله ای برای آب دادن نیست. صبر کن تا خاک یکم بیشتر خشک بشه.
• خاک خیس و گِلی : اگه خاک خیلی خیس و گِلی بود و حسابی به انگشتت چسبید یعنی زیادی آب دادی! آبیاری رو متوقف کن و بذار خاک یکم خشک بشه. تو بخش های بعدی مقاله بهت می گم اگه زیادی آب دادی چیکار کنی.

چرا تست انگشت اینقدر خوبه؟

چون این روش فقط به سطح خاک اکتفا نمی کنه و رطوبت عمق خاک رو هم بهت نشون می ده. همون طور که گفتم ممکنه سطح خاک خشک باشه ولی عمق خاک هنوز مرطوب باشه. تست انگشت بهت کمک می کنه دقیق تر تصمیم بگیری که گیاهت واقعاً به آب نیاز داره یا نه.

نکته : تست انگشت رو برای همه ی گیاه ها می تونی استفاده کنی ولی عمق فرو کردن انگشت بستگی به اندازه گلدون و نوع گیاه داره. برای گلدون های کوچیک و گیاه های حساس ۲ سانتی متر کافیه برای گلدون های بزرگتر و گیاه های مقاوم تر می تونی تا ۵ سانتی متر هم انگشتت رو فرو کنی.

خاک فقط خاک نیست! انواع خاک و تاثیرشون روی آبیاری (خاک شناس شو!)

تا حالا به این فکر کردی چرا بعضی وقتا خاک گلدون زود خشک می شه و بعضی وقتا دیرتر؟ یکی از دلایل اصلیش نوع خاک گلدونه! خاک ها انواع مختلفی دارن و هر کدوم ویژگی های خاص خودشون رو دارن که روی آبیاری گیاه تاثیر می ذارن. بیا با هم چند تا از مهم ترین انواع خاک گلدون رو بشناسیم :

• خاک باغچه : خاک باغچه همون خاکی هست که تو باغ و باغچه پیدا می شه. این خاک معمولاً سنگینه و آب رو خوب نگه می داره. برای گیاهانی که به رطوبت زیاد نیاز دارن خاک باغچه می تونه انتخاب خوبی باشه. ولی حواست باشه خاک باغچه ممکنه زهکشی خوبی نداشته باشه و باعث غرقابی شدن ریشه های گیاه بشه.
• خاک برگ : خاک برگ از تجزیه برگ های درختان به دست میاد. این خاک خیلی سبکه زهکشی عالی داره و سرشار از مواد مغذیه. خاک برگ برای بیشتر گیاهان آپارتمانی مناسبه و به ریشه ها اجازه می ده راحت نفس بکشن.
• پیت ماس : پیت ماس یه نوع خاک جنگلیه که از تجزیه خزه به دست میاد. پیت ماس خیلی سبکه آب رو خوب نگه می داره و زهکشی مناسبی هم داره. پیت ماس معمولاً به تنهایی استفاده نمی شه و با خاک های دیگه مخلوط می شه.
• کوکوپیت : کوکوپیت از الیاف پوست نارگیل به دست میاد. این خاک خیلی سبکه آب رو خوب نگه می داره زهکشی عالی داره و یه مزیت خیلی مهم دیگه هم داره : دوستدار محیط زیسته! کوکوپیت جایگزین خوبی برای پیت ماسه که استخراجش به محیط زیست آسیب می زنه.
• پرلیت و ورمیکولیت : اینا خاک نیستن بلکه مواد معدنی هستن که به خاک اضافه می شن تا ویژگی هاش رو بهتر کنن. پرلیت به زهکشی خاک کمک می کنه و ورمیکولیت آب رو تو خودش نگه می داره. این دو تا معمولاً با خاک های دیگه مخلوط می شن.

حالا تاثیر نوع خاک روی آبیاری چیه؟

خب خاک های سبک تر مثل خاک برگ و کوکوپیت آب رو زودتر از دست می دن و نیاز به آبیاری بیشتری دارن. خاک های سنگین تر مثل خاک باغچه آب رو بیشتر نگه می دارن و نیاز به آبیاری کمتری دارن. پس وقتی می خوای به گیاهت آب بدی حتماً به نوع خاک گلدونش هم توجه کن. اگه خاکش سبکه بیشتر آب بده اگه خاکش سنگینه کمتر آب بده. به همین سادگی!

چند وقت یه بار آب بدم؟ قانون کلی نداریم! (هر گیاه یه قلق داره!)

اگه دنبال یه جواب جادویی و یه برنامه زمان بندی دقیق برای آبیاری گیاهان می گردی متاسفم که ناامیدت می کنم! هیچ قانون کلی و ثابتی برای آبیاری گیاهان وجود نداره! اینکه چند وقت یه بار باید به گیاهت آب بدی به عوامل مختلفی بستگی داره مثل :

• نوع گیاه : بعضی گیاه ها مثل کاکتوس ها و ساکولنت ها عاشق خشکی هستن و نیاز به آبیاری خیلی کمی دارن. بعضی گیاه ها مثل بنفشه آفریقایی و سرخس ها رطوبت رو دوست دارن و باید مرتب بهشون آب بدی. هر گیاه قلق خودش رو داره!
• فصل سال : تو فصل های گرم سال مثل بهار و تابستون که هوا گرمه و گیاه بیشتر رشد می کنه نیاز به آبیاری بیشتره. تو فصل های سرد سال مثل پاییز و زمستون که هوا خنکه و رشد گیاه کند می شه نیاز به آبیاری کمتره. فصل ها رو دست کم نگیر!
• دما و رطوبت هوا : اگه هوا خیلی گرم و خشکه خاک گلدون زودتر خشک می شه و گیاه به آب بیشتری نیاز داره. اگه هوا خنک و مرطوبه خاک دیرتر خشک می شه و گیاه به آب کمتری نیاز داره. به آب و هوای خونتون هم توجه کن!
• اندازه گلدون : گلدون های کوچیک تر زودتر خشک می شن و نیاز به آبیاری بیشتری دارن. گلدون های بزرگتر دیرتر خشک می شن و نیاز به آبیاری کمتری دارن. سایز گلدون هم مهمه! 🪴
• نور محیط : گیاهانی که تو محیط پرنور قرار دارن بیشتر فتوسنتز می کنن و به آب بیشتری نیاز دارن. گیاهانی که تو محیط کم نور قرار دارن کمتر فتوسنتز می کنن و به آب کمتری نیاز دارن. نور هم یه فاکتور مهم دیگه!

پس چیکار کنیم؟ به جای اینکه دنبال قانون کلی باشی به گیاهات دقت کن و نشانه های تشنگی شون رو که تو بخش های قبلی گفتم یاد بگیر. تست انگشت رو فراموش نکن! با تمرین و تجربه کم کم دستت میاد که هر گیاهت چند وقت یه بار به آب نیاز داره. باغبونی یه جورایی مثل رانندگیه اولش یکم سخته ولی کم کم قلقش دستت میاد!

پیشنهاد خودمونی : یه دفترچه باغبونی برای خودت درست کن و توش اسم گیاهات تاریخ آبیاری و هر نکته مهم دیگه ای رو یادداشت کن. این دفترچه به مرور زمان تبدیل به یه گنجینه اطلاعاتی ارزشمند برای تو می شه!

زمان آب دادن هم مهمه باور کن! (صبح زود یا غروب آفتاب کدوم بهتره؟)

شاید فکر کنی هر وقت دلت خواست می تونی به گیاهت آب بدی ولی باور کن زمان آب دادن هم خیلی مهمه! بهترین زمان برای آبیاری گیاهان صبح زود یا غروب آفتاب هست. چرا؟ بیا با هم دلیلش رو بررسی کنیم :

• صبح زود : آبیاری صبح زود به گیاه فرصت می ده تا در طول روز آب رو جذب کنه و ازش استفاده کنه. همچنین تبخیر آب از سطح خاک تو ساعات خنک صبح کمتره و گیاه می تونه حداکثر استفاده رو از آب ببره. صبح زود مثل یه صبحونه مقوی برای گیاهه!
• غروب آفتاب : آبیاری غروب آفتاب هم می تونه خوب باشه به شرطی که برگ های گیاه تا شب خشک بشن. اگه برگ های گیاه شب تا صبح خیس بمونن احتمال ابتلا به بیماری های قارچی افزایش پیدا می کنه. غروب آفتاب مثل یه شام سبک برای گیاهه!

بدترین زمان برای آبیاری :

وسط روز و زیر نور مستقیم آفتاب! تو این زمان دمای هوا خیلی بالاست و آب به سرعت از سطح خاک تبخیر می شه. همچنین قطرات آب روی برگ های گیاه مثل ذره بین عمل می کنن و باعث سوختگی برگ ها می شن. آبیاری وسط روز مثل اینه که به گیاهت آب جوش بدی!

نکته : اگه مجبور شدی وسط روز به گیاهت آب بدی (مثلاً گیاهت خیلی پژمرده شده و داره التماس می کنه!) حتماً این کار رو با دقت انجام بده و سعی کن آب رو فقط به خاک گلدون بریزی و برگ ها رو خیس نکنی. بعدش هم گلدون رو از نور مستقیم آفتاب دور کن.

پیشنهاد خودمونی : یه آلارم صبح زود یا غروب آفتاب برای آبیاری گیاهات تنظیم کن که یادت نره بهشون آب بدی. اینجوری هم گیاهات خوشحال می شن هم خودت خیال