سندی از «اتاق سیاه» آمریکا که برای نخستین بار منتشر می شود/ اگر از سرنگونی حمایت کنیم دوباره در ذهن مردم، نقش آمریکا در کودتای 28 مرداد زنده می شود

به گزارش خبرگزاری مجله راپیدی، دو هفته پس از تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، زیبگنیو برژینسکی، مشاور امنیتی ملی دولت جیمی کارتر به منظور مقابله با این اقدام گزارشی را برای کارتر آماده، و طی آن راهکارهایی ارایه کرد. این گزارش در قالب «اتاق سیاه» تنظیم شده بود؛ تعبیری مربوط به سطوح بالای امنیتی در داخل دولت که افراد فعال در آن سطوح مسیول ارایه پیشنهادهایی برای طراحی عملیات جاسوسی در دولت کارتر بودند. دستخط کارتر بر حاشیه این پیشنهاد که توسط برژینسکی ارایه شده بود، نشان از اهمیت آن دارد. ترجمه ی این سند را که دیروز (17 بهمن 402) برای نخستین بار توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شد، در ادامه می خوانید:

متن سند: گزارش اتاق سیاه؛ تاریخ 20 نوامبر 1979/ 29 آبان 1358؛ سطح امنیت: فوق محرمانه

ما شرایط ایران را از منظر تاثیرگذاری بر روند تحولات سیاسی بررسی کرده ایم. این تحولات احتمالا شامل یکی از موارد زیر است:

• روی کار آمدن یک دولت اسلام گرای ضدآمریکایی
• روی کار آمدن یک دولت ضدآمریکایی چپ گرا که هر دوی این ها توسط اتحاد جماهیر شوروی حمایت می شوند
• تجزیه ایران با دخالت احتمالی شوروی در شمال این کشور

برای خنثی کردن این تهدیدات احتمالی برای آینده ایران و منافع آمریکا اقدامات و رویکردهای ذیل می تواند در دستور کار قرار بگیرد. هرکدام از این اقدامات سطح درگیری و دخالت آمریکا در ایران به شکل مشهودی بالاتر خواهد برد:

• برنامه ریزی احتمالی: اجازه دهیم روند وقایع مسیر طبیعی خود را طی کند و با تماس غیرمستقیم با مخالفان آماده باشیم تا در لحظه مناسب روند تحولات را به نفع خود تغییر دهیم.
• بی ثبات سازی: تبلیغات و عملیات سیاه با هدف بدنام کردن [آیت الله] خمینی و ایجاد اختلاف بین او و پیروانش.
• ارتباط با مخالفان: ارتباط مستقیم آمریکا با رهبران احتمالی مخالف انقلاب اسلامی که بیانگر حمایت از تلاش های آن ها باشد. با چهره های طوایف و ایلات ایرانی تماس گرفته شود تا جهت ارتباط بهتر اطلاعاتی با آن ها توافقاتی انجام شود.
• تقویت و تشویق/ تشکیلات سازی برای گزینه احتمالی جایگزین انقلابیون در ایران: در جنبه سیاسی، باید ترتیبات تشکیل یک دولت در تبعید در خارج از مرزهای ایران و طراحی کادر سیاسی آن انجام شود. در جنبه ارتباط با طوایف و قبایل، باید تا حد امکان برای آن ها سلاح تامین شود و از هرگونه حرکت محلی در جهت ناامن سازی یا تجزیه حمایت کامل شود.

چند سوال کلی درباره سیاست گذاری باید پاسخ داده شود و بعد اتخاذ موضع شود:

• آیا ما آمادگی لازم برای پذیرش مسیولیت بی ثبات سازی ایران را در این وضعیت داریم؟ از سوی دیگر می توانیم رسما حمایت خود را از جایگزین پیشنهادی جمهوری اسلامی اعلام کنیم؟

[یادداشت کارتر در حاشیه گزارش: هنوز نه!]

این می تواند یک تلاش طولانی مدت باشد و موفقیت به هیچ وجه تضمین نمی شود

موارد پذیرش مسیولیت دخالت در قبال وضع ایران به مرور زمان رشد می کند و به طور فزاینده ای قابل مشاهده خواهد بود

این می تواند چپ گرایان و انقلابیون اسلام گرا را در یک موضوع مشترک ضدآمریکایی به یکدیگر پیوند دهد

اما

بعید است که نیروهای ضدانقلاب، بدون سیگنال واضح از ما به طور موثر عمل کنند.

تداوم حکومت [آیت الله] خمینی احتمالا عناصر میانه رو در طیف های سیاسی را از بین می برد و فقط چپ ها را به عنوان تنها جایگزین معتبر در زمانی که حکومت اسلام گرایان به ناچار سقوط می کند باقی می گذارد.

• اگر ما چنین تصمیمی بگیریم، استراتژی ما چه خواهد بود؟ آیا باید بر تلاش های مان بر تمرکز بر دولت حاکم در تهران متمرکز شویم و تلاش کنیم دولت مرکزی را تحت تاثیر قرار دهیم؟

تمایل به حفظ تمامیت ارضی و یکپارچگی مرزی می تواند خطر تجزیه ایران به نفع شوروی یا عراق را کاهش دهد.

اما

حکومت [آیت الله] خمینی در تهران قوی ترین است و خیابان ها را هم کنترل می کند. نیروهای فعال و موثر ما در تهران بسیار اندک و محدود هستند.

به عنوان گزینه جایگزین، آیا ما باید تلاش های مقدماتی مان را برای ایجاد یک دولت جایگزین در تبعید متمرکز کنیم؟

مخالفت و عصیان ایلات و عشایر بر حکومت مرکزی یک پتانسیل جدی و واقعی است و می توان برای تضعیف جایگاه حکومت مستقر از آن ها استفاده کرد.

دسترسی و تسلط بر منابع نفتی احتمالا یکی از اولین دستاوردهای این ناآرامی ها خواهد بود. ما می توانیم شانس پیروزی خود را با تسلط بر منابع نفتی ادامه دهیم تا زمانی که حکومت انقلابیون به طور کامل ساقط شود یا شوروی مستقیما در ایران دخالت کند.

اما

ریسک جنگ داخلی و تجزیه کامل ایران بسیار جدی و بالاست.

خطر مداخله نظامی شوروی در شمال هم افزایش پیدا کرده است. این می تواند به عنوان بخشی از احتمالات در نظر گرفته شود.

ما در این میان چه امکاناتی در اختیار داریم؟

• احتمالا مصر برای همکاری با هر اقدام ما در این زمینه همکاری خواهد کرد.
• عراق احتمالا در برخی زمینه ها علاقه مند به همکاری است.
• سعودی ها و دیگر اعراب حاشیه خلیج هم جزء هم پیمانان احتمالی ما هستند.
• برخی چهره های کلیدی داخل ایران هم قطعا با ما همکاری خواهند کرد (مثل سرلشگر مدنی، استاندار مناطق نفتی و آیت الله شریعتمداری)
• ما روابط خوبی با روسای قبایل و طوایف داریم و می توان این ارتباط را گسترده تر کرد.
• ایجاد ارتباط و جهت دهی به گروه های فعال در تبعید از ایران را می توان آغاز کرد. برخی چهره های خوب و موثر در میان آن ها هستند. (مثل امینی و بختیار) نیروهای فعال خارج از ایران می توانند اثرگذاری گسترده ای بر داخل ایران داشته باشند به شرطی که ما بتوانیم یک وحدت عملیاتی در میان آن ها ایجاد کنیم که کاری بسیار زمان بر و سخت است.
• در نهایت دخالت مستقیم آمریکا الزامی است. میزان تعهد و مسیولیت پذیری ما نباید بیش از میل و علاقه مان به نقش آفرینی در این روند تا انتها باشد. این باعث می شود ما تلاش کنیم تا حد توان سعودی ها و مصری ها را درگیر در این قضیه کنیم.

ارتش و نیروهای نظامی ایران تا این لحظه سرسپردگی و حمایت خود را از هیچ کدام از طرفین اعلام نکرده اند. اگرچه توانایی های ما برای جلب حمایت آن ها بسیار محدودیت دارد، ولی حفظ بی طرفی بهترین و واقع گرایانه ترین موضع به نظر می رسد.

توانمندی های ما

[آیت الله] خمینی برای بیش تر ایرانیان مثل یک قدیس ستایش می شود و حمایت از او برای مردم به معنای حمایت از وطن و ملی گرایی است. اگر ما مستقیما با او مخالفت کنیم شاید باعث ترغیب مردم به گرایش بیش تر به او شود. او بی رحمانه از این تقابل استقبال می کند. پیروان او تهران و خیابان هایش را کنترل می کنند. به سختی می توان وارد معرکه ای شد که طرف مقابل او و طرفدارانش باشند. از سوی دیگر هیچ شخص دیگری برای جانشینی او وجود ندارد. بسیاری از کسانی را که ما می توانستیم به عنوان جایگزین تقویت کنیم با اتهام همراهی با رژیم شاه دستگیر کرده اند. همین وضعیت درباره نظامیان تبعیدی نیز وجود دارد.

سه ارزیابی جایگزین

• تنها راه فهم و درک این نکته که قدرت [آیت الله] خمینی چقدر است، سنجش واقعی آن است. یعنی باید برخی اقدامات را طراحی کنیم که یا در زمینه در تبلیغات منفی (پروپاگاندا) یا اخبار کذب موثر باشد و از این طریق نقاط ضعف آن ها را در حوزه نظامی و سیاسی تشخیص دهیم. هم زمان هم باید سطح روابط مان را با روسای قبایل و طوایف گسترش دهیم. حقیقت این است که ما هیچ وقت نخواهیم توانست با دولت [آیت الله] خمینی به شکل مسالمت آمیز همکاری کنیم. ما احتمالا باید به این فکر کنیم که یک ساختار حاکمیتی جایگزین برای این وضعیت طراحی کنیم. اگر منتظر روند طبیعی حوادث باشیم به این معناست که تنها حوزه اثرگذاری و نفوذ خودمان را دست نخورده رها کرده ایم. باید توجه کنیم که هرچه انقلابیون زمان بیش تری بر ایران مسلط باشند، نیروهای میانه رو بیش از پیش به سمت چپ ها گرایش پیدا خواهند کرد و توسط انقلابیون سرکوب می شوند. در واقع یک مرکزیت از نیروهای جایگزین انقلاب وقتی شکل خواهد گرفت که ما از آن ها حمایت کنیم و پا به میدان بگذاریم.
• ما شکی در تنفرمان از انقلابیون و رهبرشان [آیت الله] خمینی نداریم؛ ولی ابزار و وسایل لازم برای سرنگون کردن او را هم در اختیار نداریم. ما هرچه دشمنی مان را با او شفاف تر بیان کنیم، موضع او را تحکیم و تقویت کرده ایم. انقلابیون بزرگ ترین دشمن خود هستند. [آیت الله] خمینی به وسیله [تندروی] اطرافیانش بالاخره سرنگون خواهد شد. ما باید خود را برای آن لحظه آماده کنیم و نیروهای پشتیبان خود را آماده کنیم. ولی نباید زیاد از حد خود را درگیر سقوط او کنیم. ما احتمالا نمی توانیم نقشی جدی در سقوط او ایفا کنیم. انقلابیون مظهر ملی گرایی ایرانیان هستند و آمریکاستیزی مظهر همین ملی گرایی از 26 سال پیش تاکنون است. اگر ما از سرنگون کردن [آیت الله خمینی] حمایت کنیم دوباره در ذهن و خاطره مردم ایران، نقش آمریکا در کودتای 28 مرداد 1332 زنده خواهد شد.
• ما توان کنترل وقایع و اتفاقات را نداریم و باید خود را برای بدترین اتفاق آماده کنیم. ما باید بیش از همه خود را برای تسلط بر منابع نفتی آماده کنیم. ما باید خود را بر کنترل مناطق جنوبی ایران به هر قیمتی مهیا کنیم. در آن جاست که می توانیم بهترین تسلط را بر توانمندی هایمان اعمال کنیم و قدرت خودمان را نشان دهیم.

گزینه های روز میز برای ما چیست؟

اقدامات:

• بی ثبات سازی وضع موجود: این کار را می توان بدون دخالت مستقیم و نشان دادن تاثیرگذاری مستقیم آمریکا انجام داد. با این هدف که دولتی معتدل تر از انقلابیون تندرو بر سر کار بیاید؛ ولی در عین حال می تواند زمینه ساز قدرت گیری یک دولت چپ گراتر از الان شود.
• افزایش ارتباط با مخالفان: برای این که اثرگذاری مان را حداکثری کنیم باید ارتباطات مان را گسترش دهیم و البته که این ارتباطات باید با حمایت های مالی همراه باشد. برای شروع بازی بهتر است با روسای قبایل و طوایف معترض و مخالف شروع کنیم.

استراتژی:

• باید بر روند تحولات در تهران متمرکز باشیم.
• ارتباط با روسای قبایل فعال در حوزه های نفتی جنوب در اولویت باشد تا زمینه فعالیت ما در میان مردم جنوب کم کم آماده شود.

یادداشت جیمی کارتر در انتهای این نامه:

نهایت احتیاط و محافظه کاری درباره اقدامات مان در شرایط فعلی به کار گرفته شود، اما هم زمان مفاد این نامه با سیا هم به مشورت گذاشته شود تا آن ها هم یک گزارش تحلیلی مستقل از تمام پتانسیل های موجود برای عناصر ضدانقلاب در ایران ارایه کنند.

25957