فریبا کوثری ؛ درباره بازیگری که در جشنواره امسال تجلیل شد

آفتاب نیوز :

سینمای دهه 1360 تصویر حداقلی از احساسات متناقض و عواطف متفاوتی بود که در حوالی جنگ بروز می کرد و در میان آدم ها جاری می شد. بازگشت به دهه 1360 با سینما فقط تصاویر و احساساتی است از نهایت هایی که روی روح خش و تن قلب را رد جا می گذارد. آخر جنگ بروز انتهای همه چیز است. از جان فشانی های بزرگ تا جابه جایی های عظیم. از دیدار های ناممکن تا وداع های بی امکان. از رفتن های بی بازگشت و بازگشت های بی دیدار. جنگ جایی است برای جمع شدن جنم همه چیز. جنگ همه چیز را به انتهای خود می رساند. در میان این همه ماجرا از جنگ این هم یک ماجراست که کلمه پایان در اوجش با سینما و سینمای جنگ و فریبا کوثری حک می شود.

وقتی شهر های خوزستان برای ماندن مردم از خانه و خیابان خالی شد، بی خانه مانده های خرمشهر و آبادان چمدان و پیچه به دست راهی شهر هایی شدند که جنگ در آن ها با وضعیت قرمز و سفید نقطه گذاری می شد نه با حضور سرباز عراقی و تانک بعثی. جنگ زدگی شامل شهروندان شرقی ترین شهر های کشور هم بود، اما این صفت را بیشتر برای خانواده هایی به کار می بردند که سخت ترین و تلخ ترین جابه جایی را داشتند. خانواده هایی که اغلب جان و جوان داده بودند و عشق و امیدشان را پای شط و نخل باقی گذاشته بودند به خانه هایی غریب و شهر های بیگانه می رسیدند. همسایگی های تازه، همزمانی های تازه و امکانی برای رابطه هایی که فقط زیر سایه جابه جایی ناممکن در صلح ممکن می شود. ساکنان شط بیکار نمی توانند بنشینند. نخستین نشانه های حضورشان در شهر های دور از شرجی و نی انبان راه انداختن بساط داغ فلافل و سنبوسه بود در چهارراه ها. دخلی برای کهنسالان و سرگرمی کم سالان.

در همدان شهری که نوجوانی من در آن گذشت، خانواده های آمده از خوزستان را در آپارتمان های بانک رهنی در حوالی امامزاده عبدالله (ع) جا داده بودند. در میدان اصلی شهر و حوالی خیابان های شلوغ چرخ های فلافل به راه بود و مردم سردسیرترین شهر تندی و داغی غذای هندی آمده از حوالی پالایشگاه را پایین می دادند با شوق عجیب.

یک روز سرد زمستان های 1360 بود. من و دوستی که سال های نوجوانی را با هم در خیابان های همدان رج زده ایم راه افتاده بودیم به هوای پرسه در یک ظهر پرملال سرد از امامزاده به قصد آرامگاه. دست راست بلوار زاهدی را بالا می رفتیم که آپارتمان های آجری رنگ بانک رهنی و شعار های روز چشم اندازش بود. پیاده رو خلوت بود و بین ما حرف های رایج نوجوانی. از دور بساط فلافلی پیدا شد. چشم که انداختیم جا خوردیم. پشت بساط دختری ایستاده بود. چادر عربی به سر داشت و مشغول انداختن فلافل در روغن جوشان. تصویر کمیابی بود. سرمان را انداختیم روی آسفالت تا رد بشویم. اما صدایی که لهجه اش خودی جنوب بود و لحنش خود خوزستان از ما پرسید که فلافل نمی خوریم؟ بساط تمیز بود و معلوم که همه چیز تازه. زیر چشمی دختر را تماشا کردم. صورتش به صریح ترین شکل ممکن زیبایی را منتشر می کرد که تنها در حوالی بوارده می توان برایش نمونه پیدا کرد. 3 فلافل چرب را روی کاغذ برش گذاشت و به سمت ما گرفت. تند و داغ بود. گفت سس بزنید و ما دست و پا گم کرده یادمان افتاد که بی سس انبه مشغول فرو دادن فلافل داغیم. پرسید سنبوسه هم می خوریم. خواستیم جواب بدهیم که پیرمردی را با لباس عربی با سرپوشیده و اورکت کره ای به تن دیدیم. با زبان عربی چیز های نامهربانی به دختر گفت و دختر با احترام آب گردان را گذاشت روی بساط و رفت لابه لای آپارتمان های آجری رنگ و شعار جنگ جنگ تا پیروزی. من و دوستم ماندیم و فلافل و پیرمرد. پول را دادیم و راه افتادیم. ساکت و بی توضیح از احساسی که داشتیم تا آرامگاه رفتیم. احساسی با ما همراه شده بود که نمی توانستیم نظری توضیحش بدهیم. اما عملی هر روز بلوار زاهدی را دنبال همان بساط فلافل گز می کردیم. دیگر هرگز آن بساط فلافل و آن دختر و آن پیرمرد را ندیدیم. تنها برای ما یک اسم باقی ماند از آن روز.

جنگ تمام شد. یک شنبه بهاری با دوستم در سینمای قدس همدان نشسته بودیم به تماشای دندان مار. پیش پرده چاووش سامویل اولش بود. فیلم شروع شد. رضا که فرامرز صدیقی بود با حرف دوست تازه اش که احمد نجفی و اسمش احمد می رفت دنبال دختری در جنوب شهر. مردی نمی خواست که دختر برود. رضا نمی خواست دخالت کند. دختر هوار زد. برو آقا منو از دست این شمر نجات بده. رضای سیاهپوش مادر، دختر را نجات داد. سواری راه افتاد. رضا سرعت گرفت. فریبا کوثری در قاب ایرج صادقپور در میان اکشن و کات مسعود کیمیایی با سنج و کوبه فریبرز لاچینی سرش را بالا گرفت. جان جنگ در جاده جنوب شهر در صورت تب کرده و خونین دختری در دل ما پا گرفت. بلوار زاهدی و دختر پای بساط فلافل. شلیک نهایی را رضا کرد. پرسید اسمت چیه و با جواب فریبا کوثری ما خلاص شدیم: «فاطمه». 2 جنازه گریان سکانس بعد را تماشا می کردند. نبش ناصرخسرو نوارفروش با عشقی تاجیک گذاشته بود. فاطمه داشت در جوی آب صورتش را می شست. رضا دنبال جای امن بود. می خواست برادری کند. تاجیک بم و غم انگیز می خواند: وقتی که باران می گیرد/ یادت در من جان می گیرد.

می گویند جنگ مادر همه داستان هاست. از وقتی گفتند امسال سال بزرگداشت خانم فریبا کوثری است. گفتم شاید این داستان هم در میان داستان های متولد جنگ برای خودش جانی بگیرد. در کارنامه مختصر و بسیار مفید فریبا کوثری دردهه 1360، بازی در نقش زنی که از جنوب کشور و جنوب شهر و جنوب زندگی گذشت ماندنی است. مانند یاد آن دختری که پای بساط فلافل بود و در میان آجرها، ردی از خود گذاشت و رفت.