هواپیما چه اثری روی گوش می گذارد

سفر هوایی تجربه ای هیجان انگیز است اما گاهی با مشکلاتی همراه می شود که می تواند لذت پرواز را کم کند. یکی از شایع ترین این مشکلات ناراحتی درد یا احساس گرفتگی در گوش هاست. این وضعیت که اغلب در هنگام صعود یا فرود هواپیما رخ می دهد نتیجه تغییرات سریع فشار هوا در کابین است که بر گوش میانی ما اثر می گذارد. درک علت این پدیده و آشنایی با راهکارهای ساده می تواند به شما کمک کند تا پروازی راحت تر و بدون دردسر برای گوش هایتان داشته باشید.

هنگام پرواز تغییرات فشار هوا در داخل کابین هواپیما می تواند تأثیر مستقیمی بر گوش های شما بگذارد. با افزایش ارتفاع فشار هوا کاهش می یابد و در هنگام فرود فشار دوباره افزایش می یابد. این نوسانات فشار بر تعادل فشار بین گوش میانی و محیط بیرون تأثیر می گذارد و باعث بروز علائمی مانند درد یا گرفتگی گوش می شود.

این پدیده که در اصطلاح پزشکی به آن باروترومای گوش یا اوتیت مدیا باروتروماتیک گفته می شود یکی از شایع ترین مشکلات مرتبط با پرواز است. شدت این تأثیرات بسته به سرعت تغییر ارتفاع وضعیت سلامت فرد و عملکرد گوش میانی او متفاوت است.

باروترومای گوش چیست

باروترومای گوش به آسیب یا ناراحتی ناشی از تغییرات فشار هوا در گوش میانی اشاره دارد. این وضعیت زمانی رخ می دهد که اختلاف قابل توجهی بین فشار هوای محیط (داخل کابین هواپیما) و فشار هوای گوش میانی ایجاد شود و لوله استاش نتواند به سرعت این اختلاف را تعدیل کند. در نتیجه پرده گوش تحت فشار قرار گرفته و علائمی ایجاد می شود.

علل گوش درد در هواپیما

علت اصلی گوش درد در هواپیما ناتوانی گوش در تطابق سریع با تغییرات فشار هوای محیط است. این مشکل به طور خاص در مراحل صعود و فرود هواپیما که تغییرات ارتفاع و به تبع آن فشار هوا با سرعت بیشتری اتفاق می افتد بروز می کند. چندین عامل در این زمینه نقش دارند.

تغییر فشار هوا

کابین هواپیما به طور کامل تحت فشار هوای سطح دریا نیست بلکه تحت فشاری معادل با ارتفاع حدود ۱۸۰۰ تا ۲۴۰۰ متر قرار دارد. هنگام صعود فشار هوای کابین کاهش می یابد و هنگام فرود فشار افزایش می یابد. این تغییرات سریع گوش میانی را مجبور به تطابق می کند.

عملکرد لوله استاش

لوله استاش مجرایی باریک است که گوش میانی را به پشت حلق متصل می کند. وظیفه اصلی آن تهویه گوش میانی و متعادل کردن فشار هوا در دو طرف پرده گوش است. این لوله معمولاً بسته است و فقط هنگام بلع خمیازه کشیدن یا جویدن باز می شود تا هوا وارد گوش میانی شود یا از آن خارج گردد.

در طول پرواز به خصوص هنگام تغییرات سریع ارتفاع لوله استاش ممکن است نتواند به اندازه کافی سریع باز و بسته شود تا فشار را متعادل کند. اگر فشار در گوش میانی کمتر از فشار کابین شود (معمولاً هنگام فرود) پرده گوش به سمت داخل کشیده می شود که باعث درد و گرفتگی می شود. اگر فشار در گوش میانی بیشتر از فشار کابین شود (معمولاً هنگام صعود) پرده گوش به سمت بیرون برآمده می شود.

عوامل فیزیولوژیکی بدن

برخی شرایط پزشکی می توانند عملکرد طبیعی لوله استاش را مختل کنند و خطر باروترومای گوش را افزایش دهند. سرماخوردگی عفونت سینوس ها آلرژی های فصلی (رینیت آلرژیک) و عفونت گوش میانی باعث التهاب و تورم در مسیرهای بینی و حلق می شوند که می تواند دهانه لوله استاش را مسدود کند.

علائم باروترومای گوش

علائم باروترومای گوش می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. در موارد خفیف ممکن است فرد احساس ناراحتی پری یا گرفتگی در یک یا هر دو گوش را تجربه کند. کاهش خفیف تا متوسط شنوایی نیز از علائم شایع است که معمولاً موقتی است.

در موارد شدیدتر باروتروما یا اگر علائم بیش از چند ساعت ادامه یابد درد شدید در گوش ممکن است رخ دهد. احساس فشار زیاد در گوش شبیه به فشار زیر آب نیز می تواند وجود داشته باشد. برخی افراد وزوز گوش (زنگ زدن در گوش) را نیز تجربه می کنند.

علائم شدیدتر و نادر شامل احساس سرگیجه حالت تهوع یا استفراغ ناشی از سرگیجه و در موارد بسیار نادر خونریزی از گوش به دلیل آسیب به پرده گوش است. در صورت بروز علائم شدید باید به پزشک مراجعه کرد.

عوارض گوش درد در هواپیما

باروترومای گوش معمولاً یک وضعیت موقتی است و خود به خود یا با استفاده از روش های ساده برطرف می شود. با این حال در موارد شدید یا مکرر ممکن است عوارضی ایجاد شود. آسیب به بافت های گوش میانی یا داخلی در اثر فشارهای مکرر یا شدید می تواند احتمال بروز مجدد این عارضه را در آینده افزایش دهد.

عوارض نادرتر اما جدی تر باروترومای شدید یا طولانی مدت شامل پارگی پرده گوش عفونت گوش میانی (به دلیل تجمع مایع پشت پرده گوش) از دست دادن دائم شنوایی (در موارد آسیب به گوش داخلی) و وزوز گوش مزمن است. این عوارض نیاز به پیگیری و درمان پزشکی دارند.

عوامل خطر

برخی افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر تجربه باروترومای گوش در هواپیما هستند. اندازه کوچک لوله استاش به ویژه در نوزادان و کودکان خردسال یکی از عوامل مهم است زیرا لوله استاش آن ها هنوز به طور کامل رشد نکرده و ممکن است عملکرد کمتری داشته باشد. به همین دلیل کودکان اغلب در پرواز دچار گوش درد می شوند.

هرگونه وضعیتی که باعث انسداد یا اختلال در عملکرد لوله استاش شود خطر را افزایش می دهد. این شامل سرماخوردگی عفونت های سینوسی آلرژی های فعال (مانند تب یونجه) و عفونت گوش میانی می شود. خوابیدن در هنگام صعود و فرود هواپیما نیز می تواند خطرناک باشد زیرا در این حالت کمتر عمل بلع یا خمیازه کشیدن انجام می شود که به باز شدن لوله استاش کمک می کند.

راهکارهای پیشگیری از بروز گرفتگی گوش در هواپیما

خوشبختانه راهکارهای ساده ای برای کمک به پیشگیری یا کاهش شدت باروترومای گوش در هواپیما وجود دارد. هدف اصلی این روش ها کمک به باز شدن لوله استاش و متعادل کردن فشار در گوش میانی است. انجام این اقدامات به خصوص در هنگام صعود و فرود هواپیما بسیار مؤثر است.

مانور والسالوا

مانور والسالوا یک روش مؤثر برای باز کردن لوله استاش و تعدیل فشار است. برای انجام این مانور سوراخ های بینی خود را با انگشتان ببندید دهان خود را ببندید و به آرامی هوا را به سمت بینی فشار دهید انگار که می خواهید بینی خود را باد کنید. این کار را با فشار کم انجام دهید تا به پرده گوش آسیب نرسد. تکرار این مانور در طول صعود و فرود کمک کننده است.

خمیازه کشیدن

خمیازه کشیدن به طور طبیعی ماهیچه هایی را فعال می کند که دهانه لوله استاش را باز می کنند. تلاش برای خمیازه کشیدن حتی اگر واقعی نباشد می تواند به تهویه گوش میانی کمک کند. این یک روش ساده و مؤثر برای پیشگیری از گرفتگی گوش است.

جویدن آدامس

جویدن آدامس یا مکیدن آب نبات باعث افزایش بلع می شود. عمل بلعیدن نیز مانند خمیازه کشیدن ماهیچه های اطراف لوله استاش را تحریک کرده و به باز شدن آن کمک می کند. این روش به خصوص برای کودکان بزرگتر که می توانند آدامس بجوند مفید است.

استفاده از اسپری بینی

اگر دچار گرفتگی بینی ناشی از سرماخوردگی یا آلرژی هستید استفاده از اسپری ضد احتقان بینی حدود ۳۰ دقیقه قبل از پرواز و قبل از فرود می تواند به باز نگه داشتن مجرای بینی و در نتیجه بهبود عملکرد لوله استاش کمک کند. با این حال از استفاده بیش از حد و طولانی مدت از این اسپری ها خودداری کنید.

اجتناب از سفر در زمان بیماری

اگر سرماخورده اید عفونت سینوسی یا گوش دارید بهتر است در صورت امکان سفر هوایی خود را به تعویق بیندازید. بیماری هایی که باعث تورم و گرفتگی در مجاری تنفسی فوقانی می شوند عملکرد لوله استاش را مختل کرده و خطر باروترومای شدید را به شدت افزایش می دهند.

کمک به کودکان برای جلوگیری از گوش درد در هواپیما

کودکان به دلیل کوچک تر بودن لوله استاش و عدم توانایی در انجام آگاهانه مانورهای تعدیل فشار بیشتر مستعد گوش درد در هواپیما هستند. تشویق نوزادان و کودکان نوپا به مکیدن (پستانک یا شیشه شیر) یا نوشیدن در طول صعود و فرود به افزایش بلع آن ها کمک می کند.

برای کودکان بزرگتر جویدن آدامس نوشیدن با نی یا دمیدن حباب می تواند مفید باشد. در موارد خاص و با مشورت پزشک اطفال ممکن است استفاده از قطره گوش حاوی مسکن یا بی حس کننده قبل از پرواز توصیه شود. استفاده از ضد احتقان های خوراکی برای کودکان معمولاً توصیه نمی شود و باید با احتیاط فراوان و تحت نظر پزشک صورت گیرد.

درمان باروتروما گوش

در بیشتر موارد باروترومای گوش خفیف است و بدون درمان خاصی بهبود می یابد. با این حال اگر علائم شدید باشند یا پس از چند ساعت یا یک روز برطرف نشوند ممکن است نیاز به درمان برای تسکین درد و کمک به بازگشت عملکرد طبیعی گوش باشد. درمان ها می توانند شامل روش های خانگی داروها یا در موارد نادر جراحی باشند.

درمان های خانگی برای درمان باروترما گوش

برای موارد خفیف ادامه استفاده از راهکارهای پیشگیرانه مانند خمیازه کشیدن جویدن آدامس و انجام ملایم مانور والسالوا می تواند به باز شدن لوله استاش و بهبود علائم کمک کند. این روش ها معمولاً به رفع احساس گرفتگی و پری در گوش کمک می کنند.

داروها

برای تسکین درد می توان از داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کرد. اگر گرفتگی ناشی از سرماخوردگی یا آلرژی است پزشک ممکن است مصرف داروهای ضد احتقان خوراکی یا آنتی هیستامین ها را توصیه کند. این داروها به کاهش تورم در مجاری بینی و حلق و بهبود عملکرد لوله استاش کمک می کنند.

عمل جراحی

در موارد شدید و مقاوم به درمان که باروتروما باعث تجمع مایع قابل توجه پشت پرده گوش شده یا درد بسیار شدید است ممکن است نیاز به مداخله جراحی باشد. یک برش کوچک در پرده گوش (میرینگوتومی) می تواند برای تخلیه مایع و متعادل کردن فشار انجام شود. در موارد باروترومای مکرر و شدید ممکن است لوله های تهویه کوچکی در پرده گوش قرار داده شوند تا به تهویه دائم گوش میانی کمک کنند.

چرا در هواپیما گوش کیپ می شود؟

گرفتگی گوش در هواپیما به دلیل تغییر سریع فشار هوا در کابین رخ می دهد. لوله استاش که مسئول تعادل فشار در گوش میانی است نمی تواند به سرعت با این تغییرات هماهنگ شود و باعث فشار بر پرده گوش می شود.

چگونه کیپی گوش را از بین ببریم؟

برای رفع گرفتگی گوش می توانید خمیازه بکشید آدامس بجوید یا مانور والسالوا را انجام دهید (بستن بینی و فشار دادن هوا به سمت آن با دهان بسته). این اقدامات به باز شدن لوله استاش کمک می کنند.

با گوش درد بعد از پرواز چه کنیم؟

اگر بعد از پرواز گوش درد دارید می توانید از مسکن های بدون نسخه مانند ایبوپروفن استفاده کنید. ادامه انجام مانورهای بلع یا والسالوا نیز ممکن است کمک کننده باشد. اگر درد شدید یا طولانی شد به پزشک مراجعه کنید.

آیا می توان از گرفتگی گوش در هواپیما پیشگیری کرد؟

بله با انجام اقداماتی مانند جویدن آدامس خمیازه کشیدن استفاده از اسپری بینی (در صورت نیاز) و اجتناب از پرواز در زمان سرماخوردگی یا عفونت سینوس می توان از گرفتگی گوش پیشگیری کرد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر درد گوش شدید است علائم مانند سرگیجه خونریزی از گوش یا کاهش شنوایی پایدار دارید یا اگر گرفتگی و درد گوش پس از چند ساعت تا یک روز بهبود نیافت باید به پزشک مراجعه کنید.

چقدر طول می کشد تا باروتروما رفع شود؟

در بیشتر موارد علائم باروترومای گوش خفیف طی چند دقیقه تا چند ساعت پس از فرود هواپیما برطرف می شوند. در موارد شدیدتر ممکن است بهبودی چند روز طول بکشد.

آیا باروتروما گوش خطرناک است؟

باروتروما گوش معمولاً خطرناک نیست و موقتی است. اما در موارد شدید یا مکرر ممکن است منجر به عوارضی مانند پارگی پرده گوش عفونت یا کاهش شنوایی دائمی شود که نادر هستند.

آیا کودکان بیشتر از بزرگسالان در معرض گرفتگی گوش هستند؟

بله کودکان به دلیل اینکه لوله استاش کوچک تر و افقی تری دارند و کمتر می توانند آگاهانه فشار را تعدیل کنند بیشتر از بزرگسالان در معرض خطر گرفتگی و درد گوش در هواپیما هستند.