چرا اسراییل صدای الجزیره را قطع کرد؟

به گزارش مجله راپیدی، هدی یوسفی، پژوهشگر مسائل خاورمیانه در یادداشتی در روزنامه ابتکار نوشت:

در هفته‌های گذشته، نیروهای ارتش اسراییل با حمله به دفتر شبکه الجزیره در رام‌الله، کرانه باختری، اقدام به تعطیلی این دفتر به مدت ۴۵ روز کردند. اقدامی که طبق تصور رژیم صهیونیستی، وجاهت قانونی خود را از مصوبه‌ای که در ماه آوریل ۲۰۲۴ در پارلمان اسراییل با اکثریت آرا به دست آورده بود، کسب کرده است؛ بر اساس این مصوبه که با نام «قانون الجزیره» شناخته می‌شود، به دولت اسراییل این اختیار داده می‌شود که در صورتی که یک رسانه خارجی خطری علیه امنیت اسراییل تلقی شود، می‌تواند فعالیت آن را در اسراییل ممنوع کند.

علاوه بر آنکه این قانون نقض آشکار آزادی مطبوعات است، باید در نظر داشت که اداره امور سیاسی، مدنی و امنیتی در رام‌الله (که در منطقه A کرانه باختری قرار دارد) طبق توافقات اسلو بر عهده تشکیلات خودگردان است و این منطقه از جمله اراضی تحت حاکمیت دولت اسراییل به شمار نمی‌رود. لذا این رژیم از نظر قوانین پارلمانی خود نیز قادر به تعطیل کردن رسانه‌ای در خارج از مرزهای خود نیست. با این وجود، قانون‌شکنی‌های اسراییل نه جدید است و نه دور از انتظار. آنچه محل پرسش محسوب می‌شود این است که چرا اسرائیل الجزیره را به ‌مثابه تهدیدی برای امنیت خود ارزیابی می‌کند؟

الجزیره در سال ۱۹۹۶ کار خود را آغاز کرد و از جمله نخستین رسانه‌های عربی بود که در سطح استانداردهای جهانی به پوشش اخبار منطقه مبادرت می‌ورزید. در ادامه، نقش دولت قطر در اداره این رسانه افزایش یافت و همین امر سبب شد تا محتواهای مورد تاکید الجزیره به‌زعم بسیاری از کشورها و جریانات سیاسی خوش نیاید. بسیاری از کارشناسان رسانه معتقدند که روند فعالیت شبکه الجزیره از استقلال به سمت دولتی شدن هر چه بیشتر طی شده است. ممنوعیت برای الجزیره واژه‌ای آشناست؛ این رسانه در هر برهه از فعالیت خود به دلایل مختلف با محدودیت‌های بسیاری مواجه شده است. به عنوان مثال، پس از آنکه قطر در سال ۲۰۱۷ از جانب همسایگان خود مورد تحریم قرار گرفت، کشورهای عربستان و بحرین الجزیره را یکی از اساسی‌ترین علل تحریم برشمردند؛ این کشورها معتقد بودند رسانه الجزیره جهت‌مند و غیرحرفه‌ای است و منافع کشورهای عربی را با تولید محتوای خود هدف قرار می‌دهد.

حضور یوسف القرضاوی که بسیاری او را پدر معنوی اخوان‌المسلمین می‌دانستند، به عنوان کارشناس در برنامه‌های الجزیره حمایت قطر از این جنبش را اثبات می‌کرد. در سرزمین‌های فلسطینی نیز الجزیره به ویژه از هنگام به قدرت رسیدن حماس در نوار غزه در ژوئن ۲۰۰۷ با اتهامات مشابهی روبه‌رو بوده است. تل‌آویو الجزیره را صدای حماس می‌نامید و رویکرد این رسانه را تماما ضدیهودی توصیف می‌کرد. این برداشت، به‌ویژه پس از آنکه الجزیره مقیاس واقعه هولوکاست را مورد تردید قرار داد، شدت گرفت.

از ابتدای جنگ غزه در اکتبر سال ۲۰۲۳، خبرنگاران الجزیره از معدود افرادی بودند که اولا به‌ صورت مستقیم و زنده از محل وقوع تحولات به گزارش وقایع می‌پرداختند، ثانیا از حمایت یک سازمان خبری بزرگ برخوردار بوده و مشکلات فعالیت به عنوان خبرنگاران مستقل و آزاد را نداشتند. این مساله در کنار تاثیرگذاری الجزیره، چه در جهان عرب و چه برای غیرعرب‌زبانان، سبب شد تا در یک‌سال گذشته این رسانه به عنوان منبع دست اول تحولات غزه شناخته شود. امری که اسراییل را در موقعیتی قرار داد تا صدای الجزیره را ببندد. با این وجود روایت الجزیره درباره اصل مناقشه اسراییل و فلسطینیان و نیز سیاست‌های اشغالگرانه اسراییل معمولا از گروه‌های مقاومت و نیز جمهوری اسلامی ایران که انحلال اسراییل را مطالبه می‌کنند و خواستار تشکیل فلسطین آزاد از بحر تا نهر هستند، متفاوت است.

این رسانه حامی راهکار دو دولتی به حساب می‌آید و در پوشش اخبار به اظهارات و مواضع مقامات اسراییلی هم فرصت کافی می‌دهد. آنچه در کنست به عنوان دلایلی برای بسته شدن دفتر الجزیره و ممنوعیت پخش برنامه‌های آن در اسراییل مطرح شد، عبارت بود از اینکه کابینه اسراییل معتقد است محتوای الجزیره سبب تحریک و به خطر انداختن امنیت ملی و نظم عمومی در اسراییل می‌شود.با این حال، رژیم اسراییل از ابتدای جنگ غزه بیش از ۱۷۰ خبرنگار را به شهادت رسانده و با هر رسانه‌ای که روایتی متضاد با رویه مطلوب و مورد انتظارش را بیان کرده، برخورد کرده است، از همین رو نمی‌توان چندان به صحت اتهاماتی که مطرح شده اعتماد داشت. در حقیقت، اسراییل برای کنترل افکار عمومی شهروندان خود ناگزیر از سانسور اخبار اقداماتی است که در غزه دست به آنها زده و می‌زند.چنین رویکردی البته تازگی ندارد؛ در سال ۲۰۱۷، نتانیاهو الجزیره را تهدید کرده بود که در صورت عدم تجدیدنظر در رویه‌های خود، دفتر این شبکه در فلسطین اشغالی را خواهد بست. در سال ۲۰۲۱، دفتر الجزیره در غزه هدف حملات هوایی اسراییل قرار گرفت و برخی کارکنان این دفتر کشته و مجروح شدند.

در سال ۲۰۲۲، ارتش اسراییل هنگام یورش به اردوگاه جنین، شیرین ابوعاقله، خبرنگار الجزیره، را به شهادت رساند. این تنها موارد محدودی از اقدامات اینچنینی رژیم صهیونیستی است. تعطیلی دفتر شبکه الجزیره در رام‌الله، واکنش‌های بسیاری را به دنبال داشت؛ فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاری، رسانه‌های همسوی الجزیره در سراسر جهان، دفتر حماس، دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد و خبرنگاران در بسیاری از کشورها چنین واقعه‌ای را نقض آشکار آزادی مطبوعات دانستند.امروز خبرنگاران الجزیره قادر به تهیه گزارش از رام‌الله و بیت‌المقدس شرقی نیستند، چراکه علاوه بر تعطیلی دفتر شبکه، تجهیزات این رسانه نیز مصادره شده است. بر اساس مصاحبه‌ای که یکی از خبرنگاران الجزیره انجام داده است، حتی استفاده از گوشی تلفن همراه برای تهیه گزارش نیز برای خبرنگاران این شبکه امکان‌پذیر نیست.با این حال و به‌رغم آنکه الجزیره ممکن است دیگر منبع دست اول اخبار جنگ غزه نباشد، اما خبرنگاران این شبکه فعالیت خود را از امان، پایتخت کشور اردن، ادامه خواهند داد. آنچه عیان است، رعب و وحشتی است که اسراییل از مستندسازی وقایع به شکل حقیقی دارد و برای جلوگیری از آن، ابایی از نقض تمام قواعد بین‌المللی ندارد.

پایان خبر مجله راپیدی