ماده قانونی اظهار نامه

ماده قانونی اظهارنامه به ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی اشاره دارد که به هر فرد اجازه می دهد قبل از طرح دعوا، حقوق، مطالبات یا اظهارات خود را به طور رسمی به طرف مقابل ابلاغ کند. این ابزار قانونی برای مطالبه حق، ایفای تعهد یا اعلام رسمی یک موضوع حقوقی کاربرد دارد و می تواند مستندات لازم برای مراحل قضایی بعدی را فراهم آورد.

اظهارنامه ابزاری حقوقی با سابقه طولانی در نظام قضایی است که نقش کلیدی در پیشگیری از دعاوی قضایی و تسهیل روند حل و فصل اختلافات ایفا می کند. این ابزار، پیش از آنکه طرفین اختلاف، ناچار به مراجعه به دادگاه شوند، امکان تبادل رسمی و مستند اطلاعات و مطالبات را فراهم می آورد. شناخت عمیق این ماده قانونی، نه تنها برای حقوقدانان، بلکه برای عموم مردم، صاحبان کسب وکار و هر فردی که در تعاملات اجتماعی و اقتصادی خود با مسائل حقوقی مواجه می شود، از اهمیت بسزایی برخوردار است. هدف از این مقاله، تشریح جامع و کاربردی ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی و جنبه های مختلف اظهارنامه قضایی است تا مخاطبان بتوانند با درک صحیح این سازوکار، از آن به نحو احسن در راستای حفظ و مطالبه حقوق خود بهره برداری نمایند.

متن کامل ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی

اساس و بنیان حقوقی اظهارنامه در نظام قضایی ایران، برگرفته از ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی است. درک صحیح این ماده، نقطه آغاز شناخت کامل اظهارنامه و کاربردهای آن خواهد بود. متن کامل این ماده قانونی به شرح زیر است:

«هر کس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید، مشروط بر اینکه موعد مطالبه رسیده باشد. به طور کلی هر کس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید.

اظهارنامه توسط اداره ثبت اسناد و املاک کشور یا دفاتر دادگاه ها ابلاغ می شود.

تبصره – اداره ثبت اسناد و دفتر دادگاه ها می توانند از ابلاغ اظهارنامه هایی که حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد خودداری نمایند.»

این ماده، به وضوح چارچوب استفاده از اظهارنامه را مشخص می کند و دو کارکرد اصلی برای آن قائل است: نخست، مطالبه حق پیش از طرح دعوا و دوم، ابلاغ رسمی اظهارات مربوط به معاملات و تعهدات. نکته حائز اهمیت در تبصره این ماده، اختیاری است که به مرجع ابلاغ کننده برای عدم ابلاغ اظهارنامه های حاوی مطالب خلاف اخلاق و نزاکت داده شده است که بر اهمیت رعایت اصول اخلاقی در مکاتبات حقوقی تأکید دارد.

تفسیر جزء به جزء ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی: درک عمیق بندهای قانونی

برای درک کامل ابعاد حقوقی اظهارنامه و کاربردهای آن، لازم است تا هر یک از بندهای ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی به صورت دقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. این تفسیر، به خوانندگان کمک می کند تا با زوایای پنهان و نکات ظریف این ماده آشنا شوند و از آن به درستی بهره برداری کنند.

«هر کس می تواند قبل از تقدیم دادخواست، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید»

این بخش از ماده قانونی اظهارنامه، به اصلی ترین کارکرد آن، یعنی مطالبه حق، اشاره دارد. منظور از «حق»، مفهوم گسترده ای است که شامل دین، تعهد، خسارت، یا هرگونه امتیازی می شود که از نظر قانونی برای فرد ایجاد شده و طرف مقابل ملزم به ایفای آن است. «مطالبه حق» از طریق اظهارنامه، با «طرح دعوا» یا «تقدیم دادخواست» تفاوت اساسی دارد. اظهارنامه یک مرحله پیشینی و غیرقضایی محسوب می شود که هدف آن، فراهم آوردن زمینه حل و فصل اختلاف یا ایفای تعهد بدون نیاز به مداخله مستقیم دادگاه است.

اهمیت «قبل از تقدیم دادخواست» به این معناست که اظهارنامه، فرصتی برای طرفین فراهم می آورد تا پیش از ورود به پیچیدگی ها و هزینه های دادرسی، اقدام به حل مشکل کنند. همچنین، می تواند به عنوان مستند و دلیلی برای اثبات مطالبه و حتی شروع محاسبه برخی خسارات (مانند خسارت تأخیر تأدیه) در مراحل بعدی دادرسی به کار گرفته شود.

«مشروط بر اینکه موعد مطالبه رسیده باشد»

این شرط، یکی از مهمترین قیود قانونی برای امکان مطالبه حق از طریق اظهارنامه است. مفهوم «موعد مطالبه» به زمانی اشاره دارد که انجام یک تعهد یا پرداخت یک دین، طبق توافق طرفین یا به حکم قانون، سررسید شده باشد. برای مثال، اگر قراردادی برای پرداخت مبلغی در تاریخ مشخصی تنظیم شده باشد، تا پیش از آن تاریخ، «موعد مطالبه» نرسیده است و ارسال اظهارنامه برای مطالبه آن مبلغ، بی اثر خواهد بود. این شرط، از مطالبه زودهنگام و بی مورد حقوق جلوگیری می کند و اعتبار حقوقی اظهارنامه را حفظ می نماید.

این بند به ویژه در قراردادهایی که دارای زمان بندی مشخص برای اجرای تعهدات هستند، اهمیت می یابد. اگر طرفین زمان مشخصی را برای ایفای تعهد تعیین نکرده باشند، معمولاً فرض بر آن است که تعهد حال است و در صورت تقاضا باید ایفا شود. با این حال، در برخی موارد، عرف و شرایط خاص معامله نیز می تواند در تعیین موعد مطالبه مؤثر باشد. تشخیص رسیدن موعد مطالبه، نیازمند آگاهی از نوع تعهد و شرایط قانونی و قراردادی حاکم بر آن است.

«به طور کلی هر کس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نماید»

این بخش از ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی، دایره کاربرد اظهارنامه را بسیار گسترده تر از صرف مطالبه دین یا تعهد می کند. بر اساس این بند، هر فردی می تواند اظهارات و مواضع رسمی خود را در خصوص معاملات و تعهداتش به طرف مقابل ابلاغ کند. این اظهارات می تواند شامل موارد بسیار متنوعی باشد:

• اعلام فسخ قرارداد به دلیل تخلف طرف مقابل.
• اعلام آمادگی برای ایفای تعهد و رفع مسئولیت احتمالی خود.
• اعتراض به عدم ایفای تعهد از سوی طرف مقابل.
• درخواست اقاله (برهم زدن توافق) یک قرارداد.
• اعلام آمادگی برای تحویل یا دریافت مورد معامله.

اهمیت «ابلاغ رسمی» در اینجا بسیار حیاتی است. ابلاغ اظهارنامه از طریق مراجع رسمی، به اظهارات شما اعتبار حقوقی می بخشد و در صورت بروز اختلاف، دلیلی محکم برای اثبات اینکه طرف مقابل از موضوع مورد نظر شما مطلع شده است، محسوب می شود. این امر به مستندسازی روابط حقوقی کمک کرده و شفافیت در تعاملات را افزایش می دهد.

«اظهارنامه توسط اداره ثبت اسناد و املاک کشور یا دفاتر دادگاه ها ابلاغ می شود. تبصره – اداره ثبت اسناد و دفتر دادگاه ها می توانند از ابلاغ اظهارنامه هایی که حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد خودداری نمایند»

این بند و تبصره آن، به مرجع ابلاغ اظهارنامه قضایی و نیز محدودیت های محتوایی آن می پردازد. در گذشته، ابلاغ از طریق اداره ثبت اسناد و املاک یا دفاتر دادگاه ها انجام می شد، اما با تحولات فناوری و الکترونیکی شدن خدمات قضایی، امروزه نحوه ارسال اظهارنامه الکترونیک عمدتاً از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت می گیرد. این دفاتر، به عنوان بازوان اجرایی قوه قضائیه، وظیفه ثبت، ارسال و پیگیری ابلاغ اظهارنامه ها را بر عهده دارند.

تبصره ماده ۱۵۶، حاوی یک نکته اخلاقی و حقوقی مهم است. مرجع ابلاغ کننده (امروزه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی) می تواند از ابلاغ اظهارنامه هایی که حاوی «مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت» هستند، خودداری کند. این تبصره، نشان دهنده اهمیت حفظ شأن و احترام در مکاتبات حقوقی است و از سوءاستفاده از این ابزار برای هتک حیثیت یا بیان مطالب توهین آمیز جلوگیری می کند. بنابراین، در نگارش اظهارنامه باید نهایت دقت را در انتخاب واژگان و رعایت ادب به عمل آورد.

نکات حقوقی کاربردی پیرامون ماده ۱۵۶ و اظهارنامه: آنچه باید بدانید!

آشنایی صرف با متن قانون و تفسیر آن، برای استفاده بهینه از ماده قانونی اظهارنامه کافی نیست. درک نکات حقوقی عملی و ظرایف اجرایی آن، به شما کمک می کند تا از مزایای این ابزار بهره مند شده و از خطرات احتمالی آن اجتناب کنید. در ادامه به مهمترین نکات حقوقی اظهارنامه می پردازیم.

ماهیت حقوقی اظهارنامه: آیا اظهارنامه سند رسمی است؟

اظهارنامه، هرچند از طریق مراجع رسمی ابلاغ می شود و دارای اعتبار است، اما به خودی خود یک سند رسمی محسوب نمی شود. سند رسمی، مطابق ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی، سندی است که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا در نزد سایر مأمورین رسمی در حدود صلاحیت آن ها و بر طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشد. اظهارنامه، سندی است که توسط یک شخص تنظیم و از طریق یک مرجع رسمی ابلاغ می گردد و محتوای آن، لزوماً توسط مرجع ابلاغ کننده تأیید نمی شود.

با این حال، اظهارنامه می تواند به عنوان یک اماره قضایی و قرینه در دادگاه مورد استناد قرار گیرد. ابلاغ رسمی آن، نشان دهنده اطلاع مخاطب از مفاد آن است و می تواند در اثبات قصد یا مطالبه اظهارکننده مؤثر باشد. این تفاوت، در اعتبار و قدرت اثباتی اظهارنامه در مقایسه با اسناد رسمی بسیار مهم است.

اثر اظهارنامه در دادرسی: چگونه اظهارنامه می تواند در آینده به عنوان دلیل یا قرینه مورد استناد قرار گیرد؟

با وجود اینکه اظهارنامه سند رسمی نیست، اما اعتبار اظهارنامه در دادگاه قابل توجه است و می تواند در روند دادرسی اثرات مهمی داشته باشد. از جمله آثار حقوقی آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اثبات مطالبه: در بسیاری از دعاوی، اثبات اینکه مطالبه ای از طرف مقابل صورت گرفته، اهمیت دارد. اظهارنامه بهترین راه برای اثبات رسمی و مستند مطالبه است.
• شروع خسارت تأخیر تأدیه: در برخی تعهدات پولی، خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ مطالبه دین محاسبه می شود. اظهارنامه می تواند تاریخ شروع این مطالبه را به صورت رسمی ثبت کند.
• قطع مرور زمان: در مواردی که قوانین خاصی مرور زمان برای طرح دعوا در نظر گرفته اند، ارسال اظهارنامه می تواند موجب قطع مرور زمان و حفظ حق خواهان شود.
• اثبات علم مخاطب: اظهارنامه ثابت می کند که مخاطب از مفاد آن (مانند فسخ قرارداد، اعلام عیب و…) مطلع شده است، که در برخی دعاوی برای اثبات سوءنیت یا تخلف طرف مقابل ضروری است.

الزام به پاسخگویی و تبعات آن: آیا مخاطب ملزم به پاسخ است؟

بر خلاف دادخواست که مخاطب (خوانده) ملزم به دفاع و پاسخگویی در مهلت قانونی است، مخاطب اظهارنامه قضایی الزامی به پاسخگویی ندارد. عدم پاسخ به اظهارنامه، فی نفسه منجر به محکومیت یا پذیرش مفاد آن نمی شود. این نکته حقوقی مهمی است که بسیاری از افراد از آن بی اطلاع هستند.

با این حال، عدم پاسخگویی ممکن است در برخی موارد، آثار حقوقی غیرمستقیم داشته باشد؛ مثلاً اگر اظهارنامه حاوی ادعاهایی باشد که سکوت در برابر آن ها به منزله پذیرش تلقی شود (هرچند این موضوع همیشه صادق نیست و باید با دقت بررسی شود). در برخی موارد نیز، عدم پاسخگویی می تواند قرینه ای بر بی اعتنایی یا عدم پذیرش اظهارات باشد که در دادگاه مورد توجه قرار می گیرد. بنابراین، اگرچه اجباری به پاسخ نیست، اما در مواردی، پاسخگویی مستدل و به موقع می تواند از بروز مشکلات حقوقی بیشتر جلوگیری کند.

خطرات و ملاحظات برای اظهارکننده: اهمیت دقت در نگارش

تنظیم و ارسال اظهارنامه باید با نهایت دقت و وسواس صورت گیرد. از مهمترین خطرات و ملاحظات برای اظهارکننده می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پرهیز از اقرار علیه خود: هرگونه اقرار صریح یا ضمنی به حقانیت طرف مقابل یا مسئولیت خود در اظهارنامه، می تواند در آینده به ضرر اظهارکننده در دادگاه مورد استناد قرار گیرد.
• عدم استفاده از الفاظ توهین آمیز: همانطور که تبصره ماده ۱۵۶ اشاره دارد، اظهارنامه های حاوی مطالب خلاف اخلاق و نزاکت، ابلاغ نمی شوند. علاوه بر این، استفاده از چنین الفاظی می تواند موجب مسئولیت کیفری اظهارکننده شود.
• دقت در خواسته: خواسته باید به صورت واضح، دقیق و مستدل بیان شود. هرگونه ابهام یا تناقض در خواسته می تواند موجب تضعیف موقعیت حقوقی اظهارکننده شود.
• پیوست های لازم: در صورت لزوم، مدارک و مستندات مربوطه باید به اظهارنامه پیوست شوند تا اعتبار آن افزایش یابد.

به دلیل پیچیدگی های حقوقی و پیامدهای احتمالی، توصیه می شود قبل از تنظیم و ارسال اظهارنامه، حتماً با یک وکیل یا مشاور حقوقی مجرب مشورت شود.

اعتبار اظهارنامه و ایجاد حق

اظهارنامه به خودی خود حق ایجاد نمی کند. بلکه ابزاری برای مطالبه حق موجود یا اعلام رسمی یک وضعیت حقوقی است. برای مثال، ارسال اظهارنامه برای مطالبه مبلغی از کسی، اگر آن شخص واقعاً مدیون نباشد، موجب ایجاد دین نمی شود. بلکه صرفاً مطالبه ای است که باید بر اساس مستندات و ادله دیگر مورد بررسی قرار گیرد.

این نکته مهم است که اظهارنامه صرفاً محتوای اظهارات اظهارکننده را به مخاطب می رساند و مرجع ابلاغ کننده هیچگونه تأییدی بر صحت محتوای آن ندارد. بنابراین، اعتبار اظهارنامه بیشتر در جنبه مستندسازی و اثبات اطلاع رسانی نهفته است تا ایجاد یا تغییر حقوق.

مفهوم «ابلاغ صحیح»: اهمیت و نحوه اطمینان از ابلاغ درست اظهارنامه

یکی از مهمترین ارکان اثربخشی اظهارنامه قضایی، «ابلاغ صحیح» آن به مخاطب است. ابلاغ صحیح به این معناست که اظهارنامه طبق تشریفات قانونی به دست مخاطب یا نماینده قانونی او برسد و او از مفاد آن مطلع شود.

با توجه به الکترونیکی شدن خدمات قضایی، امروزه ابلاغ اظهارنامه الکترونیک از طریق حساب کاربری ثنای مخاطب انجام می شود. اطمینان از صحت ابلاغ شامل موارد زیر است:

• داشتن حساب کاربری ثنا: مخاطب باید دارای حساب کاربری سامانه ثنا باشد.
• وصول به حساب کاربری: اظهارنامه باید به صورت موفقیت آمیز در حساب کاربری ثنای مخاطب قرار گیرد.
• مشاهده توسط مخاطب: اگر مخاطب اظهارنامه را در سامانه ثنا مشاهده کند، ابلاغ به صورت «ابلاغ واقعی» محسوب می شود.
• ابلاغ قانونی: حتی اگر مخاطب اظهارنامه را مشاهده نکند، پس از مدت زمان مشخصی (معمولاً یک هفته) از قرار گرفتن در حساب کاربری ثنا، ابلاغ به صورت «ابلاغ قانونی» فرض می شود و آثار حقوقی آن جاری خواهد شد.

پیگیری وضعیت ابلاغ از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا سامانه ثنا، برای اظهارکننده ضروری است تا از رسیدن اظهارنامه به مخاطب اطمینان حاصل کند.

کاربردهای عملی و انواع رایج اظهارنامه

همانطور که در تفسیر ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی اشاره شد، کاربرد اظهارنامه فراتر از صرف مطالبه دین است و می تواند در طیف وسیعی از مسائل حقوقی مورد استفاده قرار گیرد. آشنایی با انواع اظهارنامه حقوقی و کاربردهای عملی آن، به افراد کمک می کند تا در موقعیت های مختلف از این ابزار به درستی استفاده نمایند.

اظهارنامه مطالبه طلب

این رایج ترین کاربرد اظهارنامه است. زمانی که شخصی از دیگری طلبی دارد، چه به صورت وجه نقد، چه چک، یا هر تعهد مالی دیگر، و موعد پرداخت آن رسیده باشد، می تواند با ارسال اظهارنامه، به صورت رسمی طلب خود را مطالبه کند. این اظهارنامه می تواند در آینده به عنوان دلیلی برای اثبات مطالبه و شروع محاسبه خسارت تأخیر تأدیه به کار رود.
برای مثال:

• مطالبه وجه چک یا سفته.
• مطالبه اجرت المثل ایام تصرف.
• مطالبه بدهی ناشی از قرارداد (مانند عدم پرداخت اقساط).

اظهارنامه الزام به ایفای تعهد

زمانی که یکی از طرفین قرارداد، از انجام تعهدی که بر عهده اوست، خودداری می کند، طرف دیگر می تواند با ارسال اظهارنامه، به صورت رسمی از او بخواهد که به تعهد خود عمل کند. این نوع اظهارنامه، به عنوان اتمام حجت و مستندسازی تخلف طرف مقابل، بسیار مؤثر است.
برای مثال:

• الزام به تحویل مورد معامله (مانند خودرو یا ملک).
• الزام به انجام کار یا خدمتی که در قرارداد پیش بینی شده است.
• الزام به ثبت سند رسمی ملک.

اظهارنامه فسخ یا اقاله قرارداد

در صورتی که یکی از طرفین قصد فسخ یا اقاله قرارداد را داشته باشد (به دلیل وجود حق فسخ قانونی یا قراردادی، یا توافق بر اقاله)، لازم است که این موضوع به صورت رسمی به طرف مقابل اعلام شود. اظهارنامه بهترین راه برای ابلاغ رسمی این اراده حقوقی است و می تواند از بروز ابهامات و اختلافات آتی جلوگیری کند.
برای مثال:

• اعلام فسخ قرارداد اجاره به دلیل عدم پرداخت اجاره بها.
• اعلام فسخ مبایعه نامه به دلیل عدم ایفای تعهدات اساسی توسط طرف مقابل.

اظهارنامه عدم تمکین

این نوع اظهارنامه، بیشتر در حوزه حقوق خانواده و روابط زوجین کاربرد دارد. زمانی که یکی از زوجین، به وظایف زناشویی خود عمل نمی کند، طرف دیگر می تواند با ارسال اظهارنامه، رسمی این موضوع را اعلام کرده و او را به ایفای وظایفش دعوت نماید. اظهارنامه عدم تمکین، می تواند مبنای طرح دعوای الزام به تمکین در دادگاه خانواده قرار گیرد.

اظهارنامه اعلام آمادگی برای ایفای تعهد

گاهی اوقات، برای اینکه شخصی به دلیل عدم انجام تعهد، مسئول شناخته نشود یا بتواند خسارت احتمالی ناشی از تأخیر در اجرای تعهد طرف مقابل را مطالبه کند، لازم است که آمادگی خود را برای ایفای تعهد خویش به صورت رسمی اعلام دارد. ارسال این نوع اظهارنامه، می تواند بار اثبات را از دوش اظهارکننده برداشته و به او کمک کند تا در صورت بروز دعوا، از خود دفاع کند.

اظهارنامه اعتراض به عملی حقوقی

در مواردی که یک شخص به عمل حقوقی یا یک وضعیت خاصی اعتراض دارد و می خواهد این اعتراض به صورت رسمی ثبت شود، می تواند از اظهارنامه استفاده کند. این اعتراض می تواند به دلیل اشتباه در محاسبات، ایراد به یک صورتجلسه، یا هر موضوع حقوقی دیگری باشد که نیاز به ثبت رسمی اعتراض دارد.
برای مثال:

• اعتراض به صورتحساب بانکی.
• اعتراض به نحوه انجام یک کار خدماتی.

راهنمای گام به گام تنظیم و ارسال اظهارنامه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

فرآیند تنظیم و ارسال اظهارنامه قضایی، با وجود پیچیدگی های حقوقی، مراحل عملی مشخصی دارد که با رعایت آن ها می توان به سادگی اقدام به ثبت و ابلاغ آن نمود. در عصر حاضر، نحوه ارسال اظهارنامه الکترونیک عمدتاً از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود.

مرحله ۱: پیش نویس اظهارنامه

مهمترین و حساس ترین مرحله، نگارش دقیق و حقوقی متن اظهارنامه است. این مرحله شامل:

1. اطلاعات هویتی کامل: باید مشخصات دقیق و کامل اظهارکننده (کسی که اظهارنامه را می فرستد) و مخاطب (کسی که اظهارنامه برای او فرستاده می شود) شامل نام، نام خانوادگی، شماره ملی و آدرس پستی درج شود. داشتن شماره ملی و کد پستی صحیح مخاطب، برای ابلاغ الکترونیکی ضروری است.
2. انتخاب موضوع دقیق و حقوقی برای اظهارنامه: موضوع اظهارنامه باید به صورت خلاصه و دقیق بیانگر خواسته اصلی باشد. مثلاً: «مطالبه وجه چک به شماره …»، «الزام به تحویل ملک آپارتمانی به پلاک ثبتی …» یا «اعلام فسخ قرارداد اجاره».
3. شرح موضوع: در این بخش، باید متن اصلی اظهارنامه با دقت و به تفصیل نگارش شود. توضیحات باید مختصر، مستدل، محترمانه و دقیق باشد. از زیاده گویی و حاشیه پردازی خودداری کنید. به وقایع، مستندات قانونی و قراردادهای مربوطه اشاره کنید. خواسته خود را به وضوح بیان نمایید. زبان نوشتار باید حقوقی و رسمی باشد و از کلمات توهین آمیز پرهیز شود.
4. پیوست ها و مدارک (در صورت لزوم): اگر مستنداتی مانند قرارداد، چک، سفته یا هر مدرک دیگری برای اثبات ادعای شما وجود دارد، می توانید به آن اشاره کرده و حتی تصویر آن را به صورت فایل ضمیمه اظهارنامه کنید.

مرحله ۲: مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از آماده سازی پیش نویس و اطمینان از صحت و دقت آن، مرحله بعدی مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی است. در این مرحله، مدارک زیر مورد نیاز است:

• کارت ملی اظهارکننده: برای احراز هویت.
• حساب کاربری ثنا: برای ثبت اظهارنامه و پیگیری آن. اگر حساب ثنا ندارید، باید ابتدا در همان دفتر یا از طریق وبسایت ثنا ثبت نام کنید.
• فایل ورد اظهارنامه: متن نهایی اظهارنامه که در مرحله پیش نویس آماده کرده اید، باید در قالب فایل ورد (Word) یا PDF باشد تا در سیستم ثبت شود.
• مدارک پیوست: اگر قرار است مدارکی ضمیمه شود، باید به صورت فایل های جداگانه (مثلاً اسکن شده) همراه داشته باشید.
• پرداخت هزینه ها: هزینه های مربوط به ثبت و ارسال اظهارنامه طبق تعرفه های قانونی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی دریافت می شود.

پس از ثبت اظهارنامه، یک کد رهگیری به شما داده می شود که برای پیگیری وضعیت ابلاغ آن کاربرد دارد.

مرحله ۳: پیگیری ابلاغ

پس از ارسال اظهارنامه، پیگیری وضعیت ابلاغ آن اهمیت زیادی دارد. این کار را می توانید از طریق سامانه ثنا یا با مراجعه مجدد به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی انجام دهید:

• نحوه استعلام وضعیت ابلاغ: با وارد کردن کد رهگیری در سامانه ثنا، می توانید وضعیت ابلاغ اظهارنامه را مشاهده کنید که آیا به حساب کاربری مخاطب رسیده، مشاهده شده است یا خیر.
• اهمیت تاریخ ابلاغ: تاریخ ابلاغ اظهارنامه، به ویژه در مواردی که مربوط به شروع مهلت های قانونی یا محاسبه خسارات است، از اهمیت بالایی برخوردار است. این تاریخ باید به دقت ثبت و در نظر گرفته شود.

نکات مهم در نگارش

برای نگارش اظهارنامه قضایی مؤثر، رعایت نکات زیر ضروری است:

• استفاده از زبان حقوقی و رسمی: متن باید عاری از لحن محاوره و احساسی باشد. از اصطلاحات حقوقی صحیح استفاده کنید.
• پرهیز از ابهامات: هرگونه ابهام در متن یا خواسته می تواند به ضرر اظهارکننده تمام شود.
• عدم استفاده از الفاظ توهین آمیز: همانطور که تبصره ماده ۱۵۶ تاکید می کند، از هرگونه توهین یا بی نزاکتی خودداری کنید.
• اختصار و ایجاز: متن اظهارنامه باید مختصر و مفید باشد و از زیاده گویی پرهیز شود.
• رعایت توالی منطقی: مطالب باید به ترتیب منطقی و قابل فهم بیان شوند.

جمع بندی و توصیه نهایی: استفاده هوشمندانه از اظهارنامه

ماده قانونی اظهارنامه، یعنی ماده ۱۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی، یکی از مهمترین و کاربردی ترین ابزارهای حقوقی در نظام قضایی ایران است. این ابزار به افراد این امکان را می دهد که پیش از ورود به دالان های پیچیده دادرسی، به صورت رسمی و مستند، حقوق، مطالبات یا اظهارات خود را به طرف مقابل ابلاغ کنند. اظهارنامه می تواند نقش حیاتی در پیشگیری از دعاوی، مستندسازی روابط حقوقی، قطع مرور زمان و حتی شروع محاسبه برخی خسارات داشته باشد.

در این مقاله به صورت جزء به جزء به تفسیر ماده ۱۵۶ آیین دادرسی مدنی، نکات حقوقی اظهارنامه و کاربرد اظهارنامه در انواع مختلف آن پرداختیم. از مطالبه طلب و الزام به ایفای تعهد گرفته تا اعلام فسخ قرارداد و اعتراض به یک عمل حقوقی، اظهارنامه ابزاری چندوجهی است که در صورت استفاده صحیح، می تواند از بروز بسیاری از مشکلات حقوقی پیشگیری کند. اهمیت ابلاغ صحیح و رعایت اصول اخلاقی در نگارش محتوای آن، از جمله موارد کلیدی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

با این حال، با توجه به پیامدهای حقوقی و حساسیت های قانونی مرتبط با تنظیم و ارسال اظهارنامه، توصیه نهایی این است که قبل از هر اقدامی، حتماً با وکلای دادگستری و مشاوران حقوقی مجرب مشورت نمایید. این مشورت تخصصی، به شما کمک می کند تا با درک کامل موقعیت حقوقی خود، اظهارنامه ای دقیق، مستدل و عاری از هرگونه نقص تنظیم کرده و از این ابزار قدرتمند به شکلی هوشمندانه و مؤثر برای حفظ و اعاده حقوق خود بهره برداری کنید.