نفقه چه موقع تعلق میگیرد؟ | شرایط دقیق تعلق و عدم پرداخت

نفقه، به محض وقوع عقد نکاح دائم صحیح و به شرط تمکین زن، به وی تعلق می گیرد. این حق قانونی شامل تأمین تمامی نیازهای متعارف و متناسب با شأن زن است که مرد مکلف به پرداخت آن است. با این حال، مواردی نظیر عدم تمکین بدون عذر موجه، ازدواج موقت (بدون شرط) یا طلاق بائن، می تواند منجر به عدم تعلق یا قطع نفقه شود.

نفقه یکی از حقوق مالی اساسی و بسیار مهمی است که قانون گذار مدنی برای زن در نظر گرفته و تکلیف پرداخت آن را بر عهده مرد در عقد دائم قرار داده است. در جامعه، ابهامات و پرسش های متعددی در خصوص زمان دقیق آغاز تعلق نفقه، شرایط پرداخت و همچنین مواردی که منجر به عدم پرداخت آن می شود، وجود دارد. آگاهی از این جوانب حقوقی برای هر دو طرفین عقد، یعنی زن و مرد، حیاتی است تا از حقوق و تکالیف خود به طور کامل مطلع باشند و از بروز اختلافات احتمالی جلوگیری شود. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و دقیق، بر اساس قانون مدنی و رویه قضایی، تمامی ابعاد مربوط به نفقه را بررسی می کند تا خوانندگان بتوانند با درک عمیق تری از این مفهوم حقوقی، تصمیمات آگاهانه تری اتخاذ کنند.

نفقه چیست؟ | مفاهیم و تعاریف قانونی

پیش از بررسی جزئیات زمان و شرایط تعلق نفقه، لازم است ابتدا با تعریف حقوقی و مبنای قانونی آن آشنا شویم. نفقه، به معنای تأمین هزینه های ضروری زندگی همسر، نه تنها یک تکلیف اخلاقی، بلکه یک وظیفه قانونی برای مرد در طول زندگی زناشویی است.

تعریف حقوقی نفقه بر اساس قانون مدنی

ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، تعریف جامعی از نفقه ارائه می دهد. بر اساس این ماده، نفقه عبارت است از تمامی نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن. این نیازها شامل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی می شود. حتی در صورت عادت یا احتیاج به خادم، این هزینه نیز جزئی از نفقه محسوب می گردد. معیارهای تعیین میزان نفقه، به طور مشخص وابسته به شأن اجتماعی و موقعیت خانوادگی زن است و با نیازهای متعارف و متناسب با شرایط زندگی او سنجیده می شود. این بدان معناست که میزان نفقه برای یک زن شاغل با درآمد بالا و یک زن خانه دار در طبقات اجتماعی متفاوت، می تواند متغیر باشد.

مبنای قانونی پرداخت نفقه

تکلیف پرداخت نفقه برای مرد، ریشه در قانون مدنی دارد. ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی صراحتاً بیان می کند: «در عقد دائم نفقه زن بر عهده شوهر است.» این ماده، مبنای قانونی محکمی برای حق نفقه زن در عقد دائم ایجاد می کند. لازم به ذکر است که این تکلیف قانونی صرفاً برای عقد دائم است و در عقد موقت، زن مستحق نفقه نیست، مگر اینکه شرط پرداخت نفقه صراحتاً در ضمن عقد ذکر شده باشد. این تفاوت، یکی از نکات کلیدی و تمایزدهنده میان دو نوع عقد نکاح است که آگاهی از آن برای طرفین ضروری است.

نفقه چه موقع به زن تعلق می گیرد؟ | زمان شروع و شرایط اساسی تعلق

شناخت دقیق زمان آغاز تعلق نفقه و شرایطی که این حق را برای زن ایجاد می کند، از اهمیت بالایی برخوردار است. این بخش به تفصیل این موارد را بر اساس قانون مدنی و رویه قضایی تشریح می کند.

۱. زمان آغاز تعلق نفقه

اصل کلی در حقوق مدنی ایران این است که نفقه از لحظه وقوع عقد نکاح دائم صحیح، به زن تعلق می گیرد. ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی در این خصوص بیان می دارد: «همین که عقد نکاح به طور صحت واقع شد، رابطه زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار می شود.» بر این اساس، صرف جاری شدن صیغه عقد نکاح، منشأ این حق مالی برای زن و تکلیف برای مرد است. این بدان معناست که برگزاری مراسم عروسی یا شروع زندگی مشترک در یک منزل واحد، تأثیری در اصل تعلق نفقه ندارد و حتی اگر زوجین بلافاصله پس از عقد به خانه مشترک نرفته باشند، نفقه به زن تعلق می گیرد، مشروط بر اینکه زن تمکین خود را اعلام کرده باشد. نکته مهم در این زمینه، تأکید بر صحت عقد نکاح است؛ در صورتی که عقد نکاح به دلایل قانونی باطل باشد، تکلیف نفقه نیز از بین می رود.

۲. شرط اصلی تعلق نفقه: تمکین زن

هرچند نفقه از زمان عقد به زن تعلق می گیرد، اما شرط اساسی برای استمرار پرداخت آن، «تمکین» زن از شوهر است. تمکین به دو بخش کلی تقسیم می شود:

الف) تمکین عام

تمکین عام به معنای اطاعت از شوهر در امور کلی زندگی زناشویی، حسن معاشرت، حضور در منزل مشترک و ایفای وظایف همسری است. این شامل سکونت در محلی که شوهر تعیین می کند (مگر با دلیل موجه)، مدیریت منزل و همکاری در امور خانوادگی می شود.

ب) تمکین خاص

تمکین خاص به معنای برقراری روابط زناشویی و پاسخگویی به نیازهای متعارف جنسی شوهر است. در واقع، زن باید آمادگی خود را برای شروع زندگی مشترک و انجام وظایف زناشویی به طور کامل و بدون قید و شرط اعلام کند. حتی پیش از ورود به منزل شوهر، زن می تواند آمادگی خود برای تمکین را از طریق ارسال اظهارنامه رسمی به همسرش اعلام کند. این اعلام، مبنای محکمی برای مطالبه نفقه در صورت عدم اقدام مرد برای شروع زندگی مشترک خواهد بود. بدون تمکین، یا اعلام آمادگی برای آن، حق نفقه زن می تواند ساقط شود.

۳. استثنای مهم: حق حبس در نکاح

یکی از مهم ترین استثنائات بر شرط تمکین، «حق حبس» زن در نکاح است. بر اساس ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زن می تواند تا زمانی که مهریه معجل خود را به طور کامل دریافت نکرده است، از تمکین خودداری کند. این حق، نه تنها باعث سقوط نفقه نمی شود، بلکه زن در این دوران همچنان مستحق دریافت نفقه خواهد بود. به عبارت دیگر، اگر مهریه زن حال (معجل) باشد و هنوز پرداخت نشده باشد، زن حق دارد از تمکین (اعم از عام و خاص) خودداری کند و با وجود این عدم تمکین، مرد همچنان مکلف به پرداخت نفقه است. لازم به ذکر است که استفاده از حق حبس، باید با حسن نیت و بدون سوءاستفاده باشد. زن پس از اولین تمکین ارادی، حق حبس خود را از دست می دهد و پس از آن، عدم تمکین می تواند منجر به قطع نفقه شود.

شرایط دقیق عدم پرداخت نفقه به زن | موارد سقوط یا قطع نفقه

با وجود اینکه نفقه یک حق قانونی برای زن است، در برخی شرایط این حق می تواند ساقط یا قطع شود. شناخت این موارد برای جلوگیری از اختلافات و آگاهی از مسئولیت های قانونی هر دو طرف ضروری است.

۱. عدم تمکین بدون مانع شرعی یا قانونی (ناشزه بودن زن)

اصلی ترین موردی که باعث سقوط حق نفقه می شود، «ناشزه بودن زن» است. زن ناشزه به زنی گفته می شود که بدون وجود مانع شرعی یا قانونی، از انجام وظایف زناشویی (تمکین عام و خاص) خودداری کند. مثال های بارز آن شامل ترک منزل مشترک بدون اذن و عذر موجه و امتناع از برقراری روابط زناشویی بدون دلیل موجه است.
در دعاوی مربوط به نفقه، بار اثبات ناشزه بودن زن به عهده مرد است. مرد باید در دادگاه ثابت کند که زن بدون هیچ عذر موجهی، تمکین نمی کند. در رویه قضایی، معمولاً مرد ابتدا باید دادخواست تمکین را مطرح کند و در صورت عدم اجرای حکم تمکین توسط زن، می تواند دعوای نشوز را مطرح کرده و از پرداخت نفقه معاف شود.

بر اساس ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، هرگاه زن بدون مانع شرعی از ادای وظایف زوجیت امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود. این ماده به صراحت، شرط تمکین را برای استحقاق نفقه بیان می کند و ناشزه بودن زن را دلیل بر عدم تعلق نفقه می داند.

۲. خروج زن از منزل بدون اجازه شوهر (در صورت عدم وجود عذر موجه)

ترک منزل مشترک توسط زن بدون اذن شوهر، در صورتی که عذر موجه شرعی یا قانونی نداشته باشد، مصداق عدم تمکین و در نتیجه موجب قطع نفقه است. این مورد با حق حبس متفاوت است؛ در حق حبس، زن اصلاً وارد منزل مشترک نشده است، در حالی که در اینجا زن زندگی مشترک را آغاز کرده و سپس منزل را ترک می کند.
موارد موجه خروج از منزل که منجر به قطع نفقه نمی شود، عبارتند از:

• ترس از ضرر جانی، مالی یا حیثیتی ناشی از سوءرفتار زوج.
• انجام واجبات شرعی یا قانونی (مانند شرکت در دادگاه به عنوان شاهد یا متهم).
• تحصیل یا اشتغال در صورتی که قبلاً با شوهر توافق شده باشد و منافاتی با شئونات خانوادگی و وظایف همسری نداشته باشد.

۳. ازدواج موقت

در عقد ازدواج موقت (صیغه)، نفقه به زن تعلق نمی گیرد، مگر اینکه در زمان جاری شدن عقد، شرط پرداخت نفقه صراحتاً در متن عقدنامه یا به صورت شفاهی مورد توافق طرفین قرار گرفته باشد. در غیر این صورت، زن در عقد موقت هیچ حق نفقه قانونی ندارد.

۴. فوت شوهر یا طلاق

با فوت شوهر، تکلیف پرداخت نفقه از بین می رود و این تکلیف به وراث او منتقل نمی شود. در مورد طلاق نیز شرایط متفاوت است:

• طلاق رجعی: در طلاق رجعی (که مرد در دوران عده حق رجوع دارد)، نفقه زن در ایام عده (معمولاً سه طهر یا سه ماه) همچنان بر عهده شوهر است.
• طلاق بائن و فسخ نکاح: در طلاق بائن (که مرد حق رجوع ندارد) و نیز در فسخ نکاح، نفقه به زن تعلق نمی گیرد، مگر در یک حالت استثنایی: در صورتی که زن در زمان طلاق باردار باشد، نفقه او تا زمان وضع حمل بر عهده مرد خواهد بود.

۵. اشتغال زن بدون اذن شوهر (در صورت منافات با شئونات خانوادگی یا ممانعت صریح مرد)

اشتغال زن به تنهایی دلیل بر قطع نفقه نیست. با این حال، اگر زن بدون اذن شوهر به شغلی مشغول شود که این شغل:

• منافات با شئونات خانوادگی و حیثیت زن و شوهر داشته باشد.
• یا مرد صراحتاً از اشتغال وی ممانعت کند و زن نیز بدون عذر موجه به آن ادامه دهد،

در چنین شرایطی، اشتغال زن می تواند به عنوان یکی از مصادیق عدم تمکین تلقی شده و منجر به قطع نفقه شود. اهمیت اذن شوهر در زمان اشتغال یا شرط ضمن عقد مبنی بر حق اشتغال زن، در این زمینه بسیار کلیدی است. البته، تشخیص منافات با شئونات خانوادگی، به عهده دادگاه است.

نفقه در دوران عقد و چالش های حقوقی-عرفی

دوران عقد، یعنی فاصله زمانی میان جاری شدن صیغه عقد نکاح تا شروع زندگی مشترک زیر یک سقف، همواره با ابهامات و چالش هایی در خصوص نفقه همراه بوده است. درک تفاوت میان دیدگاه قانون و عرف در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است.

دیدگاه قانون

همانطور که پیش تر ذکر شد، بر اساس ماده ۱۱۰۲ قانون مدنی، به محض وقوع عقد نکاح دائم، رابطه زوجیت برقرار شده و تمامی حقوق و تکالیف، از جمله حق نفقه زن، ایجاد می شود. بنابراین، از منظر قانونی، نفقه از لحظه عقد به زن تعلق می گیرد و دوران عقد نیز از این قاعده مستثنی نیست.

دیدگاه عرف و رویه قضایی

با این حال، در عمل و در عرف جامعه ایرانی، رویه متفاوتی مشاهده می شود. معمولاً در دوران عقد و پیش از شروع زندگی مشترک، به دلیل اینکه زن غالباً در منزل پدری خود اقامت دارد و از حمایت خانواده برخوردار است، کمتر شاهد مطالبه نفقه از سوی او هستیم. این عدم مطالبه، اغلب به دلیل ملاحظات عرفی، حفظ روابط حسنه خانوادگی و عدم تمکین کامل زن در این دوران است. رویه قضایی نیز در برخی موارد، با در نظر گرفتن عرف، به عدم تعلق نفقه در دوران عقد رأی داده است، به خصوص اگر زن آمادگی خود را برای تمکین اعلام نکرده باشد.

موارد استثنا: اما این بدان معنا نیست که در دوران عقد هرگز نفقه تعلق نمی گیرد. موارد زیر می تواند استثنا باشد:

• طولانی شدن غیرمتعارف دوران عقد: اگر دوران عقد به شکل غیرمعقولی طولانی شود و مرد نیز بدون عذر موجه، مقدمات شروع زندگی مشترک را فراهم نکند.
• اعلام آمادگی زن برای تمکین: در صورتی که زن به طور رسمی (مثلاً از طریق ارسال اظهارنامه) آمادگی کامل خود را برای تمکین و شروع زندگی مشترک به شوهر اعلام کند، اما مرد از این امر استنکاف ورزد. در این صورت، زن می تواند نفقه خود را مطالبه کند.

حق حبس در دوران عقد

نکته مهمی که در دوران عقد نیز به قوت خود باقی است، تأثیر حق حبس است. اگر مهریه زن معجل باشد و مرد آن را پرداخت نکرده باشد، زن می تواند با استناد به حق حبس خود، از تمکین خودداری کند و با این وجود، همچنان مستحق دریافت نفقه در دوران عقد خواهد بود.
نتیجه گیری در این بخش آن است که هرچند قانون صراحتاً نفقه را از زمان عقد محقق می داند، اما عرف و رویه قضایی در عمل، به شرایط و جزئیات موجود در دوران عقد توجه ویژه ای دارند. بنابراین، در این زمینه، مشورت با وکیل متخصص برای بررسی دقیق شرایط هر پرونده، بسیار حائز اهمیت است.

نکات حقوقی مهم، رویه قضایی و سوالات رایج در مورد نفقه

درک صحیح نفقه تنها با شناخت مفاهیم پایه تکمیل نمی شود، بلکه آگاهی از نکات حقوقی ظریف، رویه های قضایی و پاسخ به پرسش های پرتکرار نیز ضروری است. این بخش به مهم ترین این موارد می پردازد.

۱. وظیفه اثبات در پرونده های نفقه

در صورتی که زن دعوای مطالبه نفقه را علیه شوهر خود مطرح کند، اصل بر عدم پرداخت نفقه توسط زوج است، مگر اینکه مرد خلاف آن را اثبات کند. به عبارت دیگر، بار اثبات پرداخت نفقه یا ناشزه بودن زن، به عهده مرد است. این اصل به این معناست که دادگاه فرض را بر آن می گذارد که مرد نفقه را پرداخت نکرده، مگر اینکه مرد بتواند با مدارک و شواهد معتبر، پرداخت نفقه یا عدم تمکین موجه زن را اثبات کند.

۲. مطالبه نفقه گذشته (معوقه)

برخلاف نفقه اقارب (مانند نفقه فرزندان یا والدین) که تنها نسبت به آینده قابل مطالبه است، زن می تواند نفقه گذشته خود را نیز مطالبه کند. این حق، از ویژگی های مهم نفقه زوجه است. برای مطالبه نفقه گذشته، زن می تواند به دادگاه خانواده مراجعه کرده و با ارائه دلایل و شواهد، میزان نفقه معوقه خود را درخواست کند.

۳. تغییر میزان نفقه

میزان نفقه با توجه به شأن و وضعیت زن و همچنین توانایی مالی مرد تعیین می شود. اما این میزان ثابت نیست و در صورت تغییر شرایط اقتصادی یا وضعیت زندگی زوجین، هر یک از طرفین می توانند درخواست تعدیل (افزایش یا کاهش) نفقه را از دادگاه مطرح کنند. به عنوان مثال، در صورت افزایش هزینه های زندگی یا ارتقاء شأن اجتماعی زن، او می تواند درخواست افزایش نفقه را داشته باشد.

۴. ضمانت اجرای عدم پرداخت نفقه

عدم پرداخت نفقه توسط مرد، دارای دو جنبه ضمانت اجرا است:

جنبه حقوقی:

زن می تواند از طریق دادگاه خانواده، دعوای حقوقی مطالبه نفقه را مطرح کند. در این صورت، دادگاه پس از بررسی شرایط، حکم به پرداخت نفقه توسط مرد خواهد داد.

جنبه کیفری:

ترک انفاق، یعنی عدم پرداخت نفقه توسط مرد، جرم محسوب می شود. ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) برای این جرم، مجازات حبس را در نظر گرفته است. بنابراین، زن می تواند علاوه بر مطالبه حقوقی، شکایت کیفری نیز علیه همسر خود مطرح کند. البته، شرط تحقق جرم ترک انفاق، عدم تمکین موجه زن و توانایی مالی مرد است.

۵. تأثیر ثروت زن بر حق نفقه

داشتن ثروت شخصی، درآمد بالا یا استقلال مالی، زن را از حق دریافت نفقه محروم نمی کند. نفقه، حق ذاتی زن در عقد دائم است و استقلال مالی او خللی به این حق وارد نمی سازد. معیار تعیین نفقه، صرفاً شأن و نیازهای متعارف زن است، نه توانایی مالی او.

۶. شرط عدم نفقه در عقد

شرط ضمن عقد مبنی بر عدم پرداخت نفقه توسط مرد در عقد دائم، محل بحث فقها و حقوقدانان است. بسیاری از فقها و حقوقدانان معتقدند که این شرط مخالف مقتضای ذات عقد دائم است و آن را باطل می دانند، زیرا نفقه از لوازم اصلی عقد دائم محسوب می شود. اما در عقد موقت، امکان شرط عدم نفقه یا مقدار خاصی از آن، وجود دارد.

۷. نفقه و مهریه

نفقه و مهریه هر دو از حقوق مالی زن هستند، اما کاملاً مستقل از یکدیگرند. مهریه، مالی است که به محض عقد نکاح به ملکیت زن در می آید و می تواند آن را مطالبه کند، در حالی که نفقه، حق تأمین هزینه های زندگی در طول دوران زناشویی است و ارتباطی به مهریه ندارد.

۸. هزینه دانشگاه فرزند

هزینه تحصیل فرزندان، جزو نفقه زن محسوب نمی شود. نفقه فرزندان، موضوعی جداگانه است که تحت عنوان نفقه اقارب و بر اساس توانایی مالی پدر (و در صورت عدم توانایی او، مادر) تعیین و پرداخت می شود و ارتباطی به نفقه زوجه ندارد.

سوالات متداول

آیا به زوجه در دوران عقد نفقه تعلق می گیرد؟

بله، از نظر قانونی نفقه به محض وقوع عقد نکاح دائم صحیح به زن تعلق می گیرد، حتی اگر هنوز زندگی مشترک آغاز نشده باشد. اما در عرف، معمولاً تا قبل از شروع زندگی مشترک مطالبه نمی شود، مگر اینکه دوران عقد بیش از حد طولانی شود یا زن آمادگی خود برای تمکین را به مرد اعلام کرده باشد.

مراحل قانونی اقدام برای دریافت نفقه چیست؟

برای دریافت نفقه، زن می تواند هم از طریق طرح دعوای حقوقی مطالبه نفقه در دادگاه خانواده اقدام کند و هم در صورت عدم پرداخت نفقه با وجود تمکین و توانایی مالی مرد، شکایت کیفری ترک انفاق را در دادسرا مطرح نماید. ماده ۱۱۱۱ قانون مدنی دادگاه را مرجع رسیدگی کننده به دعاوی نفقه دانسته است.

شرایط نفقه زوجه پس از مرگ همسر یا طلاق چگونه است؟

با فوت همسر، تکلیف نفقه زن از بین می رود. در طلاق رجعی، زن در ایام عده مستحق نفقه است. اما در طلاق بائن و فسخ نکاح، نفقه به زن تعلق نمی گیرد، مگر اینکه زن در زمان طلاق باردار باشد که در این صورت تا زمان وضع حمل، نفقه او بر عهده مرد است.

آیا دیرکرد در پرداخت نفقه شامل جریمه می شود؟

خیر، در قانون برای دیرکرد در پرداخت نفقه، جریمه دیرکرد (ماده ای مشابه دیرکرد بانکی) پیش بینی نشده است. اما عدم پرداخت به موقع می تواند منجر به طرح دعوای حقوقی و در صورت وجود شرایط، شکایت کیفری ترک انفاق شود.

آیا عدم پرداخت نفقه می تواند از جمله شروط عقد دائم توسط مرد باشد؟

شرط عدم پرداخت نفقه در عقد دائم، طبق نظر بسیاری از فقها و حقوقدانان، مخالف مقتضای ذات عقد نکاح دائم تلقی می شود و باطل است. بنابراین، به طور کلی نمی توان چنین شرطی را در عقد دائم گنجاند و آن را معتبر دانست.

آیا پرداخت نفقه زنی که ثروت زیادی دارد، بر مرد واجب است؟

بله، داشتن ثروت شخصی یا استقلال مالی، زن را از حق دریافت نفقه محروم نمی کند. نفقه یک حق قانونی برای زن در عقد دائم است که بر اساس شأن و نیازهای متعارف او تعیین می شود، نه میزان دارایی و ثروت شخصی اش.

ارتباط میان نفقه و تمکین زن در چیست؟

تمکین، شرط اساسی و اصلی برای تعلق و استمرار نفقه به زن است. طبق ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی، اگر زن بدون مانع شرعی یا قانونی از ادای وظایف زوجیت (تمکین عام و خاص) امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود. به عبارت دیگر، عدم تمکین زن (ناشزه بودن) منجر به قطع نفقه می شود، مگر در موارد استثنایی مانند حق حبس.

نتیجه گیری

نفقه، یکی از حقوق مالی بنیادی زن در عقد دائم است که از لحظه وقوع عقد صحیح آغاز می شود و مرد مکلف به تأمین آن است. شرط اصلی استمرار این حق، تمکین زن از شوهر است که شامل تمکین عام و خاص می شود. با این حال، استثنائات مهمی نظیر حق حبس زن (تا زمان دریافت مهریه معجل) وجود دارد که در آن، زن با وجود عدم تمکین، همچنان مستحق نفقه است.

در مقابل، موارد متعددی می تواند به عدم تعلق یا قطع نفقه منجر شود که مهم ترین آن ها شامل عدم تمکین زن بدون عذر موجه (ناشزه بودن)، ترک منزل مشترک بدون اجازه و دلیل قانونی، و در مورد طلاق، طلاق بائن و فسخ نکاح (مگر در صورت بارداری زن) است. آگاهی از این قوانین، تفاوت میان دیدگاه های حقوقی و عرفی (به خصوص در دوران عقد)، و همچنین شناخت ضمانت های اجرای حقوقی و کیفری عدم پرداخت نفقه، برای تمامی افراد درگیر در مسائل خانوادگی حیاتی است. پیچیدگی ها و ظرافت های حقوقی در پرونده های نفقه، لزوم مشاوره با وکیل یا مشاور حقوقی متخصص را برای هر مورد خاص، بیش از پیش نمایان می سازد تا از تضییع حقوق و بروز مشکلات بیشتر جلوگیری شود.